آذرقلم: «زینب پاشا» زنی نامدار و بی باک از خطه آذربایجان بود که به سبب رشادت ها و فداکاری های بسیار، نامی نیک از خود در اوراق تاریخ به ثبت رسانده است. لیکن آن گونه که شایسته است به زندگی و شرح حال این بانوی بزرگ پرداخته نشده و اطلاعات اندکی از زندگی، فعالیت ها و مرگ وی در دست است.
به گزارش آذرقلم، زینب معروف به دهباشی زینب یا زینب پاشا از جمله زنان مبارز تبریزی است که نامش با شورش نان در تبریز و قیام علیه واگذاری امتیاز فروش تنباکو گره خورده است.او بیش از یک قرن و اندی پیش، برای اولین بار در تاریخ ایران با تعدادی از زنان تبریز علیه ستم پیشگان و به موازات آن علیه نابرابریهای جنسی که نظام فئودالی و دیدگاههای سنتی بر زنان تحمیل کرده بود، به جنگ مسلحانه و پارتیزانی دست زد. در هر حرکتی که از جانب زینب پاشا صورت می گرفت، صدها زن وی را یاری می کردند که در تمامی آنها رهبری عملیات به طور مستقیم در دست زینب پاشا بود. برخی از منابع از حدود سه هزار زن در اطراف وی خبر داده اند.
یکی از عوامل مهم جنبش زنان تبریز به رهبری زینب، ستمگری بیش از حد برخی شاهزادگان و حکام دوره قاجار در آذربایجان بود. در عرصه اجتماعی و سیاسی این دوره همچنین مشکلات و مسایل مهمی مانند «بحران نان» و «امتیاز تنباکو» نیز مطرح گردید که این دو عامل نیز از جمله مهمترین عواملی بود که جنبش زنان تبریز به رهبری زینب پاشا را موجب گردید.
زینب پاشا با سخنرانی های آتشین، مردان را تشویق به مبارزه و ایستادگی می کرد. او می گفت «اگر شما مردان جرات ندارید جزای ستم پیشگان را کف دستشان بگذارید، اگر میترسید که دست دزدان و غارتگران را از مال و ناموس و وطن خود کوتاه کنید، در کنج خانه بنشینید، ما به جای شما با ستمکاران میجنگیم». ظاهر شدن زنان و اعتراض آنان به امری، در آن دوره از تاریخ ایران، جوش و خروش زیادی در بین مردان بر می انگیخت و آنان را موظف به حمایت و همراهی با زنان می کرد. وقتی عده ای زن در بازار ظاهر می شدند، احساسات مردان شعله ور گشته، به پا می خاستند.
لذا اقدام زینب پاشا در به حرکت درآوردن مردان بسیار تأثیرگذار بود. او بدون شک یکی از زنان تاثیرگذار تاریخ ایران و از زمینه سازان انقلاب مشروطه محسوب می گردد که منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی ایران گردید، در روزگاری که در تمام کره خاکی به تعداد انگشتان یک دست دموکراسی در آن وجود نداشت. تندیس این بانوی دلاور در موزه مشروطه تبریز در کنار دیگر آزادیخواهان همچون ستارخان، باقرخان، میرزا علی ثقه الاسلام، کربلایی علی موسیو و هوارد باسکرویل نصب شده است.
یادش گرامی، راهش پر روهرو