اتوبان کسایی تبریز یا طفل سر راهی؟!

آذرقلم: اتوبان شهید کسایی به عنوان اولین کنارگذر کلانشهر تبریز که کار مطالعات و نقشه برداری های آن از سال های قبل از انقلاب شروع شده بود اوایل دهه شصت به بهره برداری رسیده است. اتوبانی که در همان سال های نخست بهره برداری، اثر شایان توجهی در کاهش بار ترافیکی داخل شهر و کاهش تصادفات رانندگی معابر تبریز بر جای گذاشت. تا جایی که از آن به عنوان یک طرح موفق در حوزه راهسازی و کاهش بار ترافیکی یاد می شد. اما رفته رفته با افزایش جمعیت و افزایش تردد ها از یک سو و افزوده شدن ورودی ها و خروجی های غیراستاندارد به پیکره آن، از سوی دیگر منجر به افزایش ترافیک و شلوغی و کانونی برای وقوع تصادفات رانندگی خونین گردید.
آزادراه شهید کسایی یا کنارگذر جنوبی تبریز یک آزادراه به طول ۱۹ کیلومتر در جنوب شهر تبریز است که در امتداد مرز جنوبی این شهر، جنوب شرقی تبریز را به جنوب غربی آن متصل می‌کند. این آزادراه، در واقع بخشی از آزادراه تهران–تبریز را تشکیل می‌دهد که در ادامه به کنارگذر غربی تبریز (آزادراه شهید باکری) منتهی شده و در نهایت به بازرگان و از آنجا نیز به اروپا متصل می‌شود.
بنا به اعلام پلیس راهور، آزادراه شهید کسایی تبریز دو دهم درصد از کل راه‌های استان را شامل می شود اما شش درصد تصادفات استان در این مسیر اتفاق می‌افتد! به عبارت دیگر ایم مسر به یکی از نقاط حادثه خیز و مرگبار شمالغرب و ایران مبدل شده است.
موضوع احداث این اتوبان و طرح مطالعاتی آن در اوایل انقلاب، مطرح شده و بعد از انقلاب نیز عملیات اجرایی آن شروع و به بهره برداری رسیده است. هم اکنون روزانه به طور متوسط بالغ بر ۶۳ هزار تردد خودرو از سمت تهران به تبریز و ۵۵ هزار تردد خودرو از سمت تبریز به تهران انجام می‌گیرد که رقمی قابل توجه است.
به گفته اورجعلی علیزاده، مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان، وضعیت ترافیکی و تردد خودروها در دوران اجرای پروژه با ترافیک امروز قابل مقایسه نیست چرا که امروز بالای ۱۳۰ هزار تردد روزانه در هر دو باند این اتوبان انجام می‌گیرد که حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد آن مربوط به ترافیک درون شهری و باقی مربوط به ترافیک برون شهری می‌شود.
به گفته علیزاده، اوایل دهه ۹۰، اداره راه و ترابری استان (اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کنونی) توافق نامه‌ای را در راستای ارتقای تعداد لاین‌های این اتوبان از چهار به شش لاین با مشارکت شهرداری وقت تبریز امضا کرد. بر اساس این توافق، قرار شد تا یک لاین در ضلع لاین جنوبی اتوبان توسط اداره راه و ترابری و یک لاین شمالی توسط شهرداری احداث شود.
علیزاده اظهار می کند: ما در همان سال، موضوع را در اولویت کاری خود قرار داده و پیمانکار را استخدام کردیم و در نهایت لاین سوم جنوبی اتوبان احداث شد؛ حتی اکنون نیز در این مسیر، مشکل ترافیکی نداریم اما لاین برگشتی یعنی مسیر تهران به آذرشهر که قرار بود توسط شهرداری اضافه شود، تاکنون عملیاتی نشده است.

بر اساس تفاهم نامه ای که چند سال پیش بین شهرداری تبریز و اداره راهداری و شرکت برق به امضا رسید مقرر گردید تا با هدف تعریض مسیر و ایمن سازی این شریان پردد پیرامون شهر، همه ی ادارات، ارگان ها و سازمان ها همکاری نمایند. در این تفاهم نامه مقرر شد شهرداری سریعا نسبت به انتقال و جابجایی درختان وسط رفیوژ اقدام نماید. این دستورالعمل در کوتاه ترین زمان ممکن توسط شهرداری تبریز به انجام رسید و حتی موضوع حذف این درختان به سوژه انتقادی برخی رسانه ها و نهادها تبدیل شد. با این حال با توجه به همان مصوبه، شهرداری به تکلیف خود عمل کرد. اما ادارات دیگر تاکنون زیر بار مسئولیت انجام وظیفه و تعهد خویش نرفته اند. مقرر شده بود تا راهداری استان بعد از حذف درختان، نسبت به زیرسازی محل رفیوز وسط، کف سازی آن و نیز جاگذاری نیوجرسی و یا گاردیل های حفاظتی اقدام نماید تا در ادامه شهرداری برای آسفالت اساسی مسیر وارد عمل شود. راهداری هزینه ی کلان این عملیات را بهانه قرار داد و از ادامه کار سرباز زد. در نتیجه شرکت برق هم که متعهد به جابجایی تاسیسات برق و کابل های فشار قوی بود به همین بهانه دست از کار کشید و این طرح ایمن سازی نیمه کاره به حال خود رها شد.
هر چند اجرای این طرح بر اساس برآوردها چند صد هزار میلیارد تومان هزینه روی دست سازمان ها و ارگان ها می گذارد اما در این بین با توجه به وقوع تصادفات متعدد رانندگی در این مسیر که اغلب نیز با تلفات جانی همراه بوده است این هزینه ها توجیه پذیر است. براساس اعلام پلیس راه و راهور، کمتر روزی را در طول ایام سال شاهد هستیم که در این مسیر تصادفی رخ نداده باشد. با این پیش فرض آیا جان شهروندان و عابران و مسافران، نمی تواند این هزینه های سنگین را توجیه پذیر سازد؟
از سوی دیگر موضوع محدوده شهر تبریز هم گوز بالاگوز شده است. برخی و از جمله استانداری پیشنهاد کرده اند که این اتوبان وارد محدوده خدماتی شهر تبریز شده و مسئولیت آن را شهرداری بر عهده بگیرد. این امر می تواند هزینه کلانی را بر گرده شهر و شهرداری و در نهایت شهروندان وارد نماید اما از دیگر سو این پیشنهاد با مخالفت پلیس راهور مواجه شده است. پلیس راهور انگشت بر روی قانون جاده ها و معابر شهری گذاشته و اعلام کرده است که اگر این کنارگذر پرتردد و در عین حال استراتژیک وارد محدوده شهری شود هیچ وسیله نقلیه ای اعم از اتوبوس و تریلر و … حق تردد از آن را ندارند! از آن جایی که مسیر جایگزین دیگری برای تردد وسائط نقلیه سنگین در تبریز وجود ندارد این مساله نیز به یکی از چالش های مهم تبریز مبدل شده است. هر چند عملیات احداث کنار گذر جدید به موازات اتوبان شهید کسایی شروع شده اما بعید است این پروژه بزرگ به این زودی ها به نتیجه برسد.
حالا این اتوبان قدیمی، به طفل سر راهی و فرزندخوانده ای می ماند که هیچ کس نمی خواهد مسئولیت و متولی گری آن را بر عهده بگیرد. پدرخوانده ها اما تلاش دارند مسئولیت کار خویش را بر عهده دیگران بگذارند
و هزینه ای برای آن نکنند. در این بین اما آنچه تاسف بار است خودروهای شهروندان بخت برگشته ای است که خسارت های مالی کلان می بینند و داغ سنگینی است که بر دل بسیاری از خانواده های داغدار گذاشته می شود. مردان و زنان و کودکانی که قربانی مسئولیت ناپذیری برخی ارگان ها و سازمان ها می شوند.