[vc_row][vc_column][vc_column_text]آذرقلم: واقعه درگیری سربازان روسی و افراد شهربانی تبریز در اوایل جنگ جهانی اول و در دوران پادشهاهی احمدشاه یکی از رویدادهای مرموز و عجیب تاریخ ایران و آذربایجان است که طی آن عده ای از اهالی تبریز و سربازان روسی کشته شدند.
به گزارش آذرقلم،در تاریخ ۲۸ آذر ۱۲۹۰ خورشیدی، ارتش روسیه تزاری با یورش به تبریز، این شهر را به اشغال خود درآورد. حدود سه سال بعد، یعنی در ۶ مرداد ۱۲۹۳ (۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴) جنگ جهانی اول آغاز شد. ایران سه روز پس از آغاز جنگ بی‌طرفی خود را در این جنگ اعلام کرد. در ۱۱ آبان ۱۲۹۳ خورشیدی (۲ نوامبر ۱۹۱۴) روسیه تزاری علیه امپراتوری عثمانی اعلان جنگ کرد. روسیه در حالی که در زمان آغاز جنگ حدود ۱۰٬۰۰۰ نیرو در خاک ایران داشت بدون توجه به اعتراض‌های ایران اقدام به گسیل نیروهای بیشتری به ایران کرد به‌طوری که تا اواخر سال ۱۹۱۴ حدود ۷۰٬۰۰۰ نیرویش بخش عظیمی از شمال غربی خاک ایران را تا سرحد مرز عثمانی اشغال کردند.
از ۷ دی تا ۱۱ دی ۱۲۹۳ (۲۹ دسامبر ۱۹۱۴ تا ۲ ژانویه ۱۹۱۵)، امپراتوری عثمانی نیروهایش را وارد خاک ایران کرد و پس از درگیری با نیروهای روس، آنها را عقب راندند. هم‌زمان نبرد ساری‌قمیش درمنطقه قفقاز بین نیروهای روسی و عثمانی در جریان بود. با عقب‌نشینی روس‌ها تا نزدیکی جلفا، شهر تبریز به تصرف عثمانی درآمد.
با ورود نیروهای کمکی از روسیه، این‌بار نیروهای روس دست به حمله علیه نیروهای عثمانی زدند و پس از شکست عثمانی‌ها در جنوب جلفا، در ۹ بهمن (۱۵ ژانویه) کنترل تبریز را به دست گرفتند. نیروهای روسی با پیشروی به سمت غرب رضاییه را در بهار تصرف کردند و تا دریاچه وان در داخل خاک عثمانی پیشروی کردند. هم‌زمان نیروهای روسی وارد مرکز ایران شدند و از قزوین به کرج و تهران آمدند.
با وقوع انقلاب ۱۹۱۷ در روسیه، سازمان نیروهای این کشور از بین رفت و قدرت در روسیه به دست بلشویک‌ها افتاد. در نتیجه نیروهای روسیه از ۱۷ تیر ۱۲۹۶ (۸ ژوئن) شروع به عقب‌نشینی از ایران کردند. تا این زمان عوامل دولت مرکزی ایران و ولیعهد در پست خود باقی مانده‌بودند. در زمان خروج روس‌ها از تبریز در ۹ اسفند ۱۲۹۶، قدرت واقعی به کمیته محلی حزب دموکرات و رئیس آن اسماعیل نوبری سپرده شد. با این حال به علت خلا قدرت به وجود آمده در اثر عقب نشینی روس‌ها، عثمانی‌ها به سرعت مناطق تخلیه شده توسط روس‌ها را به اشغال خود درآوردند و در ۲۷ خرداد ۱۲۹۷ وارد تبریز شدند.
یعقوب شوقی پاشا از فرماندهان ارتش عثمانی که پنج لشکر را تحت امر خود داشت، دستور حمله به ایران و تصرف تبریز را دریافت کرد. وی تا پایان ژوئن (خرداد/تیر) دو لشکر خود را به دلیل نیاز عثمانی به جبهه‌های دیگری فرستاد. لشکر پیاده‌نظام دوازدهم با حرکت به سمت جنوب، دیلمقان را در ۲۸ خرداد (۱۸ ژوئن) تصرف کرد. این لشکر با پیشروی بیشتر تا ۵ مرداد (۲۷ ژوئیه) رومیات را اشغال کرد. در شمال با دو لشکر، ایروان را پشت سر گذاشتند و به نخجوان حمله کردند و در نهایت در ۲۸ تیر ۱۲۹۷ (۱۸ ژوئیه ۱۹۱۸) موفق به تسخیر ایروان شدند. این نیروها با ادامه مسیر به سمت جنوب، در ۳۱ مرداد ۱۲۹۷ (۲۳ اوت ۱۹۱۸) شهر تبریز را نیز اشغال کردند. عثمانی‌ها تا پایان جنگ جهانی اول که منجر به فروپاشی امپراتوری عثمانی شد، این نواحی را در اشغال خود نگه‌داشتند.
امپراتور روس دستور صریح داد که دست اندرکاران این برخورد مسلحانه، هرکس و هر مقامی که باشد، اعدام شود و اغماضی صورت نگیرد و در این مورد اولتیماتوم شدید اللحنی با شرایط بسیار سنگین به دولت ایران تحمیل نمود و چون مجلس شورای ملی این اولتیماتوم را رد کرد، سپاهیان روس به قصد گرفتن پایتخت به سوی تهران روانه شدند و در عاشورای 1330 هجری قمری«ثقه الاسلام تبریزی» و گروهی از وطن پرستان و آزادی خواهانی که مشروطیت را به ثمر رسانده بودند، در شهر تبریز به دار کشیده شدند . در نتیجه مجلس شورای ملی، تحت فشار امپراتوری روسیه تزاری تعطیل شد و از آن تاریخ تا هجده سالگی احمد شاه، «ناصر الملک قره گوزلو» درغیاب مجلس شورای ملی مستبدانه زمام امور را در دست گرفت و مشروطه خواهان تندرو را به شدت سرکوب کرد.
این حادثه موجب شد که در آذربایجان و گیلان و حتی چند نقطه دیگر، تعدادی از قوای مسلح ارتش روسیه تزاری به عنوان حراست از سفارتخانه های اروپائی و اروپائیان باقی بمانند و پایگاههایی برای خود داشته باشند. پس از این وقایع هنگامی که «احمد شاه» به سن قانونی رسید و تاج گذاری کرد، روس ها از برقراری جشن تاج گذاری او در آذربایجان دلخوش نبودند. زیرا آنها عملاً خود را فرمانروای آذربایجان می دانستند .
جشن تاج گذاری «احمد شاه» با تشریفات بسیار زیاد در سراسر کشور برگزار شد و مردم ایران که نسبت به این شاه نوجوان احساس دلسوزی زیادی داشتند، به اصطلاح معروف در این جشن، سنگ تمام گذاشتند. اما شوربختانه هنوز تزئینات جشن تاج گذاری در خیابانها، کوچه ها و بازارها به چشم می خورد که ناگهان جنگ جهانی اول آغاز گردید و دولت ایران بلافاصله در این جنگ اعلام بی طرفی نمود.
از آنجا که در آذربایجان و برخی از نقاط دیگر پادگانهای ارتش تزاری از دیرباز وجود داشت، امپراتوری عثمانی که همسایه غربی ایران و متحد آلمانها بود، از نخستین روزهای جنگ آن امپراتوری برای بیرون راندن روس ها از آن ایالت، بی طرفی ایران را نادیده گرفت و قوای مسلح عثمانی وارد آذربایجان شدند و بدین ترتیب، از نخستین روزهای جنگ با وجود آنکه ایران از جبهه های جنگ اروپا هزاران فرسنگ فاصله داشت، شعله های خانمان سوز جنگ جهانی اول به آذربایجان رسید و تبریز در آستانه سقوط قرار گرفت.
منبع : هستان[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]