هنرش جمله بگفتی عیبش نیز بگو!/ ضعف های گردشگری آذربایجان شرقی

[vc_row][vc_column][vc_column_text]آذرقلم: آذربایجان و شهر تبریز، ظرفیت های بسیاری برای جذب گردشگر و تبدیل شدن به یک مقصد توریستی داخلی و خارجی دارد. در هر جلسه ای مردم آذربایجان سعی می کنند که مهمان نوازی تبریزی ها را با روایت شعر معروف استاد شهریار: «شهر تبریز است جان قربان جانان می کند، سرمه چشم از غبار کفش مهمان می کند»! به رخ همگان بکشند. همان شعری که در نشست اخیر و مشترک مسئولان استان با فعالین صنعت گردشگری کشور در هتل گسترش تبریز سه بار توسط استاندار، نماینده مجلس و مدیرکل میراث فرهنگی برای مهمانان شهر تبریز قرائت گردید!
به گزارش آذرقلم، اغلب ما شهر تبریز را به نام شهر اولین ها می شناسیم و به جا هم به این اول بودن افتخار می کنیم. آذربایجان را سر ایران می دانیم و تمدن چند هزارساله خویش را به رخ همگان می کشیم. همین امتیازات تاریخی و افتخارات گذشته سبب شده تا چشم بر ضعف ها، نقص ها و عیب های خود ببندیم و در همان گذشته توقف کنیم. از همین روست که شاهدیم که شهرهای هم طراز دیگر تخت گاز به سوی پیشرفت و ترقی حرکت می کنند و ما به همان افتخارات گذشته دل خوشیم! در زمینه توریسم و جاذبه های گردشگری نیز هر چند شاهد افزایش اندکی در تعداد گردشگران داخلی و خارجی و توسعه مراکز اقامتی هستیم اما هیچ وقت این رشد میلی متری در شان و اندازه این استان نبوده است.
امروز نیازمند ارزیابی و شناخت صنعت گردشگری خود هستیم. باید «نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت ها» در قالب همان برنامه معروف شناسایی و سپس بر اساس آن استراتژی تعریف شده و تاکتیک های لازم اتخاذ شود. بنابراین بیان نقدها و نقاط ضعف، اولین گام برای ارائه راهکارها و درمان دردها و دستیابی به پیشرفت و توسعه است. به ویژه آنکه این ضعف ها از زبان دیگران ارائه شود.

به قول امیرخسرو دهلوی: چشم تو از عیب تو دیدن تهی است، از دگری پرس که عیب تو چیست!
یا به قول پروین اعتصامی: «ماعیب خود هنر نشمردیم هیچگاه، در عیب خویش ننگرد آن کس که خود ستاست!»

و یا به قول ابوسعیدابوالخیر: «تاج سر من خاک سر پای کسی است، کوچشم مرا به عیب من بینا کرد!»

نقدها و نقص های حوزه گردشگری ما هم شاید برای ما کمی پوشیده باشد اما قطعا بیان آن از زبان چند مهمان و فعال حوزه گردشگری غیر بومی، می تواند بسیار ارزشمند باشد. توفیقی که در نشست اخیر فعالین حوزه گردشگری کشور در تبریز حاصل شد.
مدیران دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری سراسر کشور طی سفری دسته جمعی در قالب تور آشناسازی دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری به تبریز که به همت انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری استان و همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی برگزار شد، ضمن بازدید از ظرفیت هتل ها و مراکز تجاری و تفریحی تبریز در نشستی تخصصی با حضور معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و استاندار آذربایجان‌شرقی در هتل گسترش تبریز حضور یافتند.
گزارش زیر به انعکاس انتقادات و پیشنهادات همین فعالین حوزه گردشگری از وضعیت صنعت گردشگری استان و شهر تبریز می پردازد:
****

یک فعال حوزه گردشگری از استان قم با موشکافی برخی معایب حوزه گردشگری آذربایجان شرقی می گوید: چند وقت پیش یک قطار مسافربری با 180 مسافر و گردشگر خارجی را می خواستم از مرز بازرگان وارد کشور کنم. متاسفانه آنقدر ما را معطل کردند که اغلب مسافران از آمدن به ایران پشیمان شده و می خواستند از همان جا برگردند. خدا را شکر که بالاخره با دخالت مدیرکل میراث فرهنگی و استاندار موضوع حل شد اما قطعا این برخورد نامناسب ما با این مهمانان و گردشگران خارجی در ذهن آنها باقی خواهد ماند.
پورفرج، به موضوع دیگری اشاره می کند و می گوید: هنوز که هنوز است در تبریز نحوه برخورد پلیس با گردشگران جای ابهام دارد. چند وقت پیش یک پلیس جوان جلوی گردشگر خارجی را که من به تبریز آورده بودم گرفت و درخواست مدارک شناسایی می کند! حساسیت و پیگیری آنها جای تقدیر دارد اما بنده عرض کردم می توانید این موضوع را از وزارت امور خارجه، سازمان گردشگری و چندین ارگان دیگر پیگیر باشید و استعلام کنید. اینها به صورت قانونی وارد کشور شده اند و جز برای دیدن شهر تبریز و خرید سوغاتی نیامده اند! بنابراین این برخوردهای به ظاهر کوچک می تواند نقطه منفی باشد.
فعال گردشگری استان خوزستان هم با اشاره به هزینه های سنگین تورهای گردشگری به مقصد تبریز می گوید: وقتی هزینه تور سه روزه به مقصد تبریز با هزینه یک تور ترکیه برابری می کند چگونه می توان برای این شهر مسافر جذب کرد؟
همین فعال گردشگری می افزاید: شهر زیبای شما، حتی از داشتن اتوبوس های شیک و تمیز توریستی هم بی بهره است. به عنوان نمونه در طی چند روز حضور در تبریز، ما به عنوان دست اندرکاران این حوزه و مدیران دفاتر گردشگری با اتوبوس شرکت واحد شهر را گشتیم! آیا فکر می کنید یک مسافر خارجی این وضعیت را قبول می کند؟
رئیس انجمن صنفی دفاتر گردشگری شهر یزد هم به ظرفیت های ناشناخته و زیبای تبریز اشاره کرده و می گوید: خانه تاریخی حریری و بقیه اماکن دیدنی به اندازه کافی جذابیت دارند که نیازی به برخی فعالیت های حاشیه ای ندارند. زیبایی ها و ارزش این اثر تاریخی در میان عرضه برخی محصولات و کالاهای دیگر گم شده است.
آقای موحد با بیان اینکه گردشگری در کشور ما مظلوم واقع شده به ارزش های بازار تاریخی تبریز به عنوان یکی از دو اثر ثبت شده جهانی استان اشاره می کند و می گوید: گستردگی وتنوع محصولات ارائه شده در این بازار منحصر به فرد است. متاسفانه به رغم همه ظرفیت ها و توانمندی ها، این بازار آمادگی لازم برای جذب گردشگر داخلی و خارجی به ویژه به صورت انبوه را ندارد. لازم است در همین بازار بزرگ و به هم پیوسته، محورهای گردشگری برای بازدید گردشگران در نظر گرفته شود تاگردشگران در این بازار بزرگ بلاتکلیف نمانند. ما در شهر یزد با رفع برخی اشکالات و تبلیغات لازم، تعداد گردشگران خارجی خود را از رقم 12 هزار نفر در سال 1392 به رقم 135 هزار نفر در سال 1397 رساندیم و این برای استان آذربایجان شرقی هم قابل تحقق است.
رئیس جامعه هتلداران استان فارس هم به موضوع محدود بودن پروازهای هوایی بین دو شهر تبریز و شیراز اشاره می کند و از استاندار آذربایجان شرقی خواست تا تعداد پروازهای هفتگی بین این دو شهر تاریخی از دو پرواز به چندین پرواز افزایش یابد چرا که ظرفیت آن وجود دارد.

دبیر سرویس گردشگری روزنامه ایران هم با انتقاد از ضعف برنامه های تبریز برای مهمترین رویداد گردشگری کشور می گوید: تمام برنامه ها و دستاورد های برنامه تبریز 2018 به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی، در دو برنامه افتتاحیه و اختتامیه خلاصه شد.
خانم کشوری می افزاید: چرا تبریز نمی تواند به رغم پتانسیل های ارزشمند، مانند شهرهای شیراز و اصفهان و یزد، توریست خارجی جذب کند؟ چرا نمی تواند مانند همین شهرها که با کشورهای بسیاری از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس روابط گرمی دارند تبریز نمی تواند با شهرهای کشورهای همسایه روابط تنگاتنگی داشته باشد؟ به نظرم برخی مسایل سیاسی و مواضع کلان کشوری بر این موضوع سایه افکنده است و گرنه تبریز با توجه به اشتراکات زبانی، قومی و فرهنگی بیشترین و بهترین ظرفیت دیپلماسی شهری و جذب توریست خارجی را دارد.
یکی دیگر از مدیران دفاتر گردشگری کشور هم به موضوع زیرساخت های گردشگری و ضعف آن در شهر تبریز اشاره می کند و می گوید: به نظرم شهر تبریز و استان شما به یک مطالعه جامع در زمینه شناسایی سلایق و علایق توریست های داخلی و خارجی نیاز دارد. به موازات آن باید نیازسنجی های لازم انجام شود. مباحثی مانند اینکه استان شما چند هتل لازم دارد، چند رستوران و محل عرضه سوغات نیاز دارد، تجهیزات حمل و نقل و جابجایی آنها چگونه باشد همه و همه در این شهر باید مطالعه، بررسی و اصلاح شود. البته موضوع نبود مطالعات جامع گردشگری تنها مربوط به شهر تبریز نیست و تقریبا همه شهرهای ما با این مشکل مواجه هستند.
این فعال صنعت گردشگری می افزاید: تبریز می تواند قطب گردشگری سلامت ایران و منطقه باشد. هم خدمات پزشکی در این شهر در مقایسه با شهرهای همجوار خارجی ارزان است و هم اینکه از تیم های پزشکی ماهری برخوردار است. در کنار آن همسایگی با چند کشور خارجی مانند عراق، ترکیه، آسیای میانه و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس بهترین فرصت برای جذب گردشگر سلامت است. در این راستا، جامعه هتلداران و مدیران دفاتر گردشگری می توانند به خوبی ایفای نقش کنند.
وی برخوردهای سلیقه ای و رفتارهای جزیره ای برخی نهادها و ادارات با صنعت گردشگری را سم مهلک این صنعت قلمداد کرد و خواستار یک دست شدن مقررات و قوانین مربوط به این صنعت در سراسر کشور شد.
فعال حوزه گردشگری شهر اصفهان هم به توانمندی ها و ویژگی های منحصر به فرد هر شهر در حوزه صنعت توریسم تاکید کرده و می گوید: هر شهر باید خودش باشد. تبریز را نمی توان و نباید با دبی، استانبول و باکو مقایسه کرد. فرهنگ، زبان، آداب و رسوم و بافت شهری این شهر باید منحصر به فرد و معرف خود این شهر باشد نباید شبیه سازی شود.
آقای ابطحی می گوید: چند وقت پیش یا یک راننده تاکسی در شهر تبریز هم صحبت شدم. جای تاسف است که یک راننده تاکسی از دانستن و راهنمایی یک آدرس ناتوان بود. در حالی که صنعت گردشگری به این نکات ریز هم توجه دارد. توانمند سازی همه اجزای یک صنعت باید در سرلوحه مدیران قرار گیرد.
این مدیر گردشگری می افزاید: این راننده تاکسی به من اصفهانی گفت: من لهجه اصفهانی را دوست دارم شما صحبت کنید من گوش کنم! من ناراحت شدم و گفتم: چی دارید می فرمائید! من عاشق این زبان اصیل ترکی هستم آن وقت شما از من درخواست لهجه اصفهانی می کنید؟
یکی دیگر از مدیران دفاتر گردشگری هم به دیگر ظرفیت های ناشناخته استان در زمینه جذب توریست اشاره می کند و می گوید: تبریز و آذربایجان شرقی مستعد ورزش های زمستانی است به ویژه در منطقه آزاد ارس. چرا نباید فعالین بخش خصوصی و مسئولان این استان امکانات ورزشی و توریستی مربوط به ورزش های زمستانی را در این منطقه تاسیس و راه اندازی شود؟ وقتی کویت و دبی و عربستان توانستند در گرمای 50 درجه چنین امکاناتی ایجاد می کنند چرا ما در دل این همه برف و سرما نتوانیم؟ به نظرم با اندکی تدبیر و تشویق سرمایه گذاران عرب می توانید این کار را به نحو احسن انجام دهید. آنها مشتاق سرمایه گذاری های کلان در این حوزه هستند.
یکی دیگر از مدیران دفاتر گردشگری تبریز که در تهران فعالیت دارد به برخی نواقص و ناهماهنگی های مربوط به این حوزه اشاره کرده و می گوید: این استان از امنیت بسیار بالایی برخوردار است. علاقه و اشتیاق زیادی هم در بین گردشگران برای مسافرت به تبریز و استان وجود دارد اما ناهماهنگی و عدم استقبال از مهمانان در این شهر وجود دارد. وقتی در فصل گردشگری، یک تور گردشگری را به کندوان بردیم با توجه به اینکه اغلب مسافران آن افراد سالمند و پا به سن گذاشته بودند هیچگونه همکاری و کمکی را شاهد نبودیم. ترافیک مسیر سنگین بود و پلیس هم حضور نداشت.
این فعال گردشگری به ایرادات دیگری اشاره می کند و می گوید: سایت های معرفی آثار تاریخی و گردشگری معمولا آنلاین و به روز نیستند. از طرفی کیفیت ارائه خدمات در شهرستان های اطراف تبریز بسیار پایین است و هیچ مسافر داخلی و خارجی رغبتی برای حضور و اقامت در آنها ندارد. لیدرها اطلاعات کافی ندارند و سیاستگذاری های شفاف و مشخصی را شاهد نیستیم.
یکی از مدیران گردشگری شهر کرج هم می گوید: متاسفانه تنها چند شهر مهم کشور به عنوان مقصد گردشگری معرفی شده و بقیه شهرها فراموش شده اند. در حالی که این شهرهای مطرح، تنها چهار ماه از سال فرصت جذب توریست را دارند اما بفیه شهرها در هشت ماه بقیه سال هم می توانند اقدام به جذب توریست نمایند. کرج، تبریز، خوزستان و کرمان و … در رویکردهای کلان گردشگری کشور جایگاهی ندارند. صنعت گردشگری ایران نیاز به برندسازی جدید در حوزه گردشگری دارد. از جمله شهر تبریز باید به عنوان یکی از برندهای تازه و مهم ایران و خاورمیانه و مقصد گردشگری معرفی شود و این شهر این توانمندی و طرفیت تبدیل شدن به برند توریستی کشور را دارد.

یکی از مدیران صنعت گردشگری آذربایجان شرقی هم به ظرفیت مهم این شهر در زمینه توریسم سلامت اشاره کرده و با بیان اینکه تبریز پیشقراول جذب توریست سلامت است از مغفول ماندن این ظرفیت در طی سال های اخیر انتقاد کرده و می گوید: گردشگری سلامت با توجه به ماهیت آن هیچ وقت به سادگی ریزش نمی کند شاید بقیه حوزه های گردشگری دچار ریزش شوند اما توریسم سلامت فرصت خوبی برای جذب گردشگر و سرمایه است.
خانم محمدپور، از اینکه مجوز صدور ویزا برای گردشگران از سوی وزارت خارجه کشور تنها به تعداد محدودی از دفاتر گردشگری مستقر در تهران اعطا شده انتقاد کرد و خواستار تعمیم دادن این موضوع به همه دفاتر خدمات گردشگری شهرستان ها و از جمله تبریز شد.

الزامات توسعه صنعت گردشگری از نگاه استاندار

عابدین خرّم استاندار آذربایجان شرقی هم با اشاره به اینکه صنعت گردشگری یکی از بخش‌های مورد توجه دولت در رشد و توسعه کشور است، اظهار می کند: با توجه به اراده جدی دولت سیزدهم برای توسعه دیپلماسی منطقه‌ای و گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری با کشورهای همسایه، توسعه صنعت گردشگری در استان در اولویت برنامه های ما قرار دارد.
خرّم از افزایش 300 درصدی تعداد گردشگران خارجی ورودی به استان در سال جاری نسبت به دوران پیش از شیوع کرونا خبر داده و این امر را نشانه خوبی برای صنعت گردشگری تعبیر می کند.
استاندار آذربایجان ‌شرقی نقاط ضعف و کمبودها و الزامات صنعت گردشگری استان را در چند محور خلاصه کرده و توسعه این صنعت را مستلزم الزامات زیر معرفی می کند:
1) بازسازی ساختارهای گردشگری و توسعه زیرساخت های توریستی اعم از اقامتی و حمل و نقل و لیدر و …
2) متنوع‌سازی فعالیت‌های بخش گردشگری
3) شکستن تمرکز رسانه‌ای بر روی برخی شهای خاص و برندسازی گردشگری در استان
4) گسترش فرهنگ گردشگرپذیری در میان مردم
5) لزوم توانمندسازی آژانس‌ها و مراکز گردشگرپذیر استان
6) همکاری نزدیک و تعامل دولت، بانکها و بخش خصوصی جهت جلب سرمایه گذاری های این بخش
7) آشناسازی دفاتر گردشگری سایر شهرها و کشورها با ظرفیت های گردشگری استان و گسیل تورهای گردشگری
معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی: دولت از سرمایه‌گذاران صنعت گردشگری حمایت می‌کند
علی‌اصغر شالبافیان معاون گردشگری کشور می گوید: در توسعه گردشگری داخلی موارد نقص متعددی وجود دارد و نکاتی که فعالان حوزه دفاتر در سفر به تبریز به عنوان ناظران حرفه‌ای مطرح کردند باید جمع بندی و اصلاح شود.
معاون گردشگری کشور یکی از چالش‌های جدی گردشگری را نبود محتوای مناسب عنوان کرد و گفت: نبود محتوای مناسب و نشر آنها به صورت جدی پیگیری نشده است.
شالبافیان با بیان اینکه آذربایجان‌شرقی نه تنها در گردشگری داخلی بلکه در حوزه خارجی به مثابه نقطه ثقل گردشگر محور شمال‌غرب ایفای نقش می‌کند، متنوع‌سازی گردشگری این منطقه را مهم‌ترین برنامه می داند.
او ادامه می دهد: به احتمال زیاد سال آینده ۸ اثر این استان در فهرست جهانی ثبت شوند که ظرفیت بسیار مناسبی را برای جذب گردشگر ورودی ایجاد خواهد کرد.

الزامات توسعه گردشگری آذربایجان‌شرقی از نگاه مدیرکل میراث‌فرهنگی و گردشگری:
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان آذربایجان‌شرقی به صد پروژه گردشگری در حال ساخت استان با حجم سرمایه‌گذاری ۲۶ هزار میلیارد تومان اشاره کرد و ادامه داد: طی ۶ ماه ابتدایی سال با همکاری دستگاه‌های مختلف ۵۰ جشنواره در استان برگزار شده است.
احمد حمزه‌زاده با اشاره به سیاست‌های دولت در استان، اظهار کرد: آموزش‌های گردشگری در دو بخش همگانی و تخصصی همچنین توسعه زیرساخت‌‌های استان جزو سیاست‌های اصلی استان است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی از تشکیل تیم آسیب شناسی صنعت گردشگری در استان و تبریز خبر داده و می گوید: بر اساس یافته های این کارگروه، مهمترین مشکلات استان در این حوزه در سه محور شناسایی شده و همه تلاش مدیران استانی برای رفع این مشکلات است.
حمزه زاده، ضرورت آموزش های گردشگری چه در بعد همگانی، و چه در بعد تخصصی ( ویژه فعالین این عرصه) را به عنوان یکی از مهمترین الزامات توسعه گردشگری توصیف کرده و می گوید: توسعه زیرساخت های گردشگری دومین محور اساسی برای توسعه گردشگری است بر همین اساس ۳۶ هتل در حال ساخت است که با بهره‌برداری از آنها در طول سه سال ۶ هزار تخت به ظرفیت اقامتی استان اضافه می‌شود.
او با بیان اینکه آذربایجان‌شرقی دارای ۷۸ هتل با ۱۳ هزار تخت است، افزود: ۱۰۰ پروژه فعال با حجم سرمایه‌گذاری ۲۶ هزار میلیارد تومان در استان در حال ساخت است.
حمزه زاده از بازاریابی و تبلیغات به‌عنوان رویکرد سوم و اساسی استان نام برده و ادامه می دهد: در این راستا شناسایی بازارهای هدف داخلی و خارجی، تولید محتوای متناسب با نیاز بازارهای هدف، برگزاری جشنواره‌های موضوعی و شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی همچنین برگزاری هفته‌های فرهنگی در دستور کار است.
***
حضور مدیران دفاتر گردشگری کشور و هتل داران کشور در تبریز، با بارش رحمت الهی و برف نسبتا سنگین در استان ما همراه بود. پدیده ای که می تواند به عنوان یک فرصت جذب توریستی مطرح شود. آذربایجان شرقی، در کنار همه نقاط ضعف خود ضمن برخورداری از جاذبه های بزرگ توریستی، تاریخی، فرهنگی و صنعتی و تجاری، می تواند در زمینه توریسم طبیعی و طبیعت گردی هم سر ایران باشد. اگر همه دست به دست هم دهند قطعا برف های بی میلی توریست های داخلی و خارجی برای سفر به این منطقه مثل برف زمستانی در برابر آفتاب گرم تابستانی آب خواهد شد.
* عنوان این نوشتار الگو گرفته شده و تغییر جهت یافته این مصراع از شعر حافظ است که می فرماید:

«عیب می جمله چو گفتی، هنرش نیز بگو!»[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]