به گزارش آذرقلم، خانه‌های ایرانی، این روزها مهمان ویژه‌ای را میزبان شده‌اند، مهمانی که اگر نگوئیم «ناخوانده» اما مهمانی سِمج و در عین حال پرطرفدار است که به این زودی هم قصد ترک فضای خانه‌های ما را ندارد. هر چند خانواده‌ها، هزینه‌هایی برای حضور دائمی این مهمان پرداخت می‌کنند اما در عین حال باعث کاهش روابط عاطفی بین اعضای خانواده‌ها شده است.
به عبارت دیگر، خانواده‌ها برای سردی روابط عاطفی خود هم هزینه می‌دهند! اعضای خانواده‌ها بیشتر از آنکه در عالم حقیقی با هم به گفتگو نشسته و با هم صحبت کنند بیشتر در کنار این مهمان تازه وارد نشسته‌اند.
شبکه‌های اجتماعی و به ویژه تلگرام، چنان خود را برای ما عرضه کرده‌اند که به نوعی همه به آن عادت کرده‌ایم. حتی کمی بیشتر از عادت… در حد اعتیاد، «اعتیاد به فضای مجازی»!
این مهمان با جلوه‌گری فریبای خود و از طریق گستره شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات اعضا را تحت‌الشعاع خود قرار داده و به استناد صفحه حوادث رسانه‌ها، گاهی باعث تخریب روابط خانوادگی و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی شده است. استفاده مفرط از این ابزار، سبب سردی روابط اعضای خانواده‌ها شده و ماهیت ارتباط سنتی آنها را از شکل حقیقی به شکل مجازی و غیرحضوری تغییر داده است.
سردی روابط عاطفی نیز به نوبه خود سبب افزایش طلاق‌های عاطفی و دوری اعضا از هم شده است در شکل ظاهری و فیزیکی شاید اعضای یک خانواده در کنار هم هستند اما به واقع از نظر بیان احساسات، درک متقابل، روابط و تعاملات روزمره، فاصله بسیاری با هم دارند.
از طرف دیگر عادی شدن روابط غیرعرفی و خارج از چارچوب نظام ارزش‌های دینی و اجتماعی و رابطه با جنس مخالف و نامحرمان، به شدت افزایش یافته و اولویت‌ها، ارزش‌ها و نیازهای اعضا را دستخوش تغییرات اساسی کرده است.
سرگرمی و لذت حضور آسان و سریع در این فضا به همراه تنوع محتوای آن سبب شده تا حتی اعضای خردسال و کم سن وسالخانواده‌ها نیز، به سمت این فضا کشیده شوند. تا جائی که اگر تا دیروز داشتن ابزار حضور در این شبکه‌های مجازی (گوشی‌های تلفن همراه هوشمند) یک کالای فانتزی و تشریفاتی بود اکنون به شدت مورد تقاضای تک تک اعضای خانواده‌ها قرار گرفته و به عنوان «نیاز» به آن نگریسته می‌شود.
تغییر اولویت‌های اعضای خانواده و قرار گرفتن ابزار اتصال به شبکه‌های مجازی و حضور در پیام‌رسان‌های اجتماعی، سبب می‌شود تا جامعه شناسان در کنار والدین، به این پدیده به عنوان یک «چالش تهدید کننده» نگاه کنند.
فرصت‌ها و تهدیدهای حضور اعضای خانواده به ویژه نوجوانان و جوانان در این شبکه‌های پیام رسان نیاز به بررسی و آسیب‌شناسی اساسی دارد. اکنون دیگر نمی‌توان استفاده از این ابزار اطلاع‌رسانی را انکار یا ممنوع و حتی محدود کرد. اما ناگزیر باید ضمن پذیرش حضور این مهمان دائمی، نحوه استفاده و در کنار آن بودن را مدیریت کرد در غیر این صورت، اعتیاد به استفاده از این فضا از یک سو و عدم کنترل و نظارت بر محتوای ارائه شده توسط آن می‌تواند محیط خانواده‌ها را با معضلات و پیامدهای هنجارشکنانهجبران ناپذیری روبه‌رو سازد.
فعالیت شبکه‌های پیام‌رسان، ارتباط تنگاتنگی با کار فعالان رسانهای دارد. حضور مستمر و چه بسا اعتیاد آور مردم و جوانان در این شبکه‌های مجازی و به ویژه حضور و احساس نیاز فعالان رسانهای به حضور در این سپهر مدرن رسانهای، سبب شده تا خبرنگاران تبریز نیز همپای خبرنگاران همه شهرهای ایران، حضوری گسترده و فعال در این عرصه داشته باشند.
این پژوهش تلاش دارد به آسیب‌شناسی ابعاد مختلف حضور خبرنگاران در شبکه‌های مجازی و تاثیر آن بر روابط اجتماعی و خانوادگی آنها بپردازد و در کنار آن تاثیر این حضور را بر آینده شغلی رسانه ای، دیدگاه خانواده‌هایشان به این حضور و آینده رسانه‌های مکتوب و الکترونیکی رسمی کشور مورد ارزیابی و کنکاش قرار دهد.
نگاه جامعه خبری تبریز، به موضوع شبکه مجازی و تهدیدها و فرصت‌های آن چیست؟ چگونه می توان از صدمات و خسارات ناشی از استفاده بیش از حد خبرنگاران از شبکه های پیام رسان مانند تلگرام و اینستاگرام و … کاست؟ استفاده از شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر روی روابط خانوادگی آنها داشته است؟
موضوع کمیت و کیفیت انتشار اطلاعات و اخبار در طی چند سال اخیر به یک چالش مهم اجتماعی، سیاسی و استراتژیکی مبدل شده است. چرا که از یک سو، جاذبه و احساس نیاز به کسب اخبار و اطلاعات انسان هزاره سوم را به سوی خود فرا می‌خواند و از دیگر سو، آسیب‌ها و تهدیدهای شنا در این دریای مواج می‌تواند بنیان‌های اجتماعی و باورهای سنتی و اساسی زندگی آرام او را با تهدید و چالش مواجه سازد.
بررسی میزان حضور ایرانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی
بر اساس برآوردهای تحقیقاتی، از هر 10 ایرانی 6 نفر دارای حساب کاربری در یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند. به عبارت دیگر «ایران» با حدود 40 میلیون کاربر شبکه‌های مجازی در بین 10 کشور اول دنیا از نظر استفاده از شبکه‌های اجتماعی قرار دارد. در بین پیام رسانهای شبکه‌های اجتماعی نیز تلگرام با 55 درصد و اینستاگرام با 24 درصد و واتس آپ با 14 درصد، در صدر پیام رسانهای محبوب ایرانی‌ها قرار داشته است.[1]
البته این آمار مربوط به بهمن ماه سال 96 یعنی چند ماه قبل از مسدود شدن پیام رسان تلگرام در ایران می‌باشد. طبیعی است که بعد از ممنوع شدن استفاده از تلگرام مشترکان به سمت سایر پیام رسان‌ها کوچ کنند. اما بررسی‌های بعدی نشان داده که همچنان تلگرام در صدر شبکه‌های فضی مجازی ایرانی‌ها قرار دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که مطالب خبری، تبلیغات، بازی و نرم افزار جزو سه محتوای محبوب خانواده‌های ایرانی است.
تحقیق دیگری نشان می‌دهد که 4/58 درصد ایرانیان بالای 18 سال در شبکه تلگرام عضو هستند. یعنی حدود 40 میلیون نفر از ایرانی ها، مشتری دائمی تلگرام هستند.[2]
بدین ترتیب می‌توان تاثیرگذاری شگرف این شبکه‌های مجازی بر روی افکار، زندگی و رفتار و عادات خانواده‌های ایرانی را به وضوح مشاهده کرد.
تحقیق دیگری نیز نشان می‌دهد که 2/54 درصد خانواده‌های ایرانی به تلگرام نگاه مثبت دارند اما در مقابل 8/38 درصد (نزدیک به 40 درصد) نسبت به اثرات این شبکه به شدت بدبین بوده و آن را برای خانواده‌ها مفید نمی‌دانند. همین امر گویای آن است که علیرغم استفاده 40 میلیون ایرانی از شبکه، در مورد سلامت شبکه و اثرات منفی آن بر روی رفتار و افکار و عادات اعضای خانواده بدبینی وجود دارد.
تحقیق دیگری که سازمان فناوری اطلاعات ایران منتشر کرده، نشان می‌دهد که 65 درصد هدف استفاده کاربران ایرانی از اینترنت، بیشتر برای حضور در «شبکه های اجتماعی» بوده است. در حالیکه این رقم برای کل جهان، در حدود 26 درصد بوده است.
ستاد خبری وزارت اطلاعات هم آماری منتشر کرده[3] و طی آن برآورد شده که 90 درصد کانال‌های تلگرامی در حوزه اجتماعی فعال بوده و مربوط به ارتباطات فامیلی، خانوادگی و دوستانه است. تنها 7 درصد این کانال‌های رصد شده، مربوط به موضوعات سیاسی و 3 درصد نیز مربوط به کانال‌های منحرف است (5/2 درصد غیراخلاقی، 5/0 درصد ضد دینی)
با توجه به اینکه ارتباطات اجتماعی بخش غالب و مهمی از مراودات تلگرامی را به خود اختصاص داده می توان اهمیت و نقش این شبکه مجازی را بیشتر احساس کرد. قطعاَ حجم مطالب تولیدی و باز نشر شده در این شبکه به طور مستقیم و غیر مستقیم بر روی رفتار و افکار تک تک اعضای خانواده تاثیر می‌گذارد.
همین تحقیق نشان می‌دهد که مطالب ضداخلاقی، گاهی مواقع تا 15 هزار نفر بازدید کننده دارد که اغلب مشتریان آن نیز نوجوانان و جوانان هستند. همین امر می‌تواند خطر بالقوه‌ای باشد که کانون خانواده‌های سنتی ایرانی را درگیر خود می سازد.
شبکه‌های اجتماعی و افزایش ضریب آسیب‌پذیری خانواده‌ها
هر چند در مورد محاسن و مزایای حضور شهروندان در فضای مجازی و شبکه‌های اینترنتی حرف‌ها و تبلیغات زیادی می‌شود اما این فضا به همان اندازه نیز آسیب‌پذیر بوده و تبعات آن، دامان خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان و جوانان را می‌گیرد.
حضور بی‌برنامه، ارزان و آسان اعضای یک خانواده در این فضا و جذابیت‌های ظاهری آن سبب شده تا نوعی اعتیاد به شبکه را در سطح جامعه شاهد باشیم. اعتیادی که به اعتراف همه جامعه شناسان، مشاوران خانواده و مراجع قضایی، مسبب فروپاشی بسیاری از خانواده‌ها، انحراف جوانان و بروز بسیاری از ناهنجاری‌ها، بزهکاری‌ها و جنایات گسترده و بزرگ در کشور ما بوده است.
جامعه‌ای که تا دیروز به شدت پایبند سنت‌ها، رسوم و آئین‌های ملی و دینی خود بوده به یک باره خود را در برابر سیلی ویرانگر و در عین حال «خوش آب و رنگ» می‌بیند که هر آن بی‌توجهی و عدم کنترل آن می‌تواند بنیان خانواده‌ها را در هم بپیچد.
نگاهی به صفحه حوادث روزنامه‌ها و رسانه‌های امروز ایران نشان می‌دهد که تقریبا 50 درصد جرایم رخ داده، ریشه در حضور طرفین پرونده‌های جنایی و کیفری و حقوقی در شبکه مجازی دارند.
سترسی سریع و آسان بزهکاران به این شبکه، امکان ناشناس مانده و پوشیدن چهره، بهره‌گیری از جاذبه‌های جنسی و امکان کتمان حقایق در این فضا، به شدت مورد خواست و علاقه‌مندی مجرمان و کلاهبرداران است. در آن سو اما، این مولفه‌ها عواملی هستند که به دلیل محدودیت‌های اجتماعی در دنیای واقعی برای بسیاری از کاربران جذاب و جالب هستند! و سبب می‌شود تا جوانان و چه بسا نونهالان در دام آن گرفتار شده و مشکلات بعدی را برای خود و خانواده‌هایشان ایجاد کنند.
موضوع پیچیده و مهمی که می‌تواند سوژه تحقیق و پژوهش مفصل محققان و دانشجویان قرار گیرد.
بنا به اعلام جانشین فرماندهی ناجا جمهوری اسلامی ایران در مورد تخلفات و جرایم فضای مجازی در کشور، آمار این جرایم در سال 1396 نسبت به سال 1395 حدود 47 درصد و نسبت به سال1390، 900 درصد افزایش داشته است. این امر بیانگر آن است که باوجود همه مزایا و محاسنی که حضور در شبکه‌های اجتماعی دارد این پدیده جدید، بستری برای سوء استفاده فرصت طلبان و بروز برخی ناهنجاری‌های جدید در جامعه فراهم آورده و ضریب آسیب‌پذیری خانواده‌ها را بالا برده است. از این رو لازم است خانواده ها و به ویژه جوانان با هوشیاری و آگاهی بیشتری با این مهمان ناخوانده روبه‌رو شوند.
پلیس ناجا، تخمین زده تعداد کاربران این شبکه‌ها در همین دوره 7 ساله از 5 میلیون نفر در ایران به 55 میلیون نفر افزایش یافته و به تناسب آن نیز بر پیچیدگی‌ها و مشکلات این حوزه افزوده شده است.
بنا به اعلام همین مرجع، 46 درصد جرایم مربوط به فضای مجازی در شبکه تلگرام و 25 درصد در شبکه اینستاگرام رخ داده است. این آمار نشان می‌دهد تلگرام همچنان مهمترین و سهل الوصول ترین بستر برای بروز جرایم و سوء استفاده مجرمان است.
هر چند گفته شده 85 درصد جرایم فضای مجازی کشف و شناسایی می شوند اما به اعتراف همه کارشناسان پلیس جرایم سایبری، عملیات این حوزه بسیار پیچیده، هزینه بر و طاقت فرساست و با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تسلط و اشرافیت مجرمان به این پیشرفت‌ها، کار پلیس نیز سال به سال سخت‌تر و شناسایی و کشف جرایم نیز محدودتر می‌شود. از این رو، خانواده‌ها بیشتر در معرض آسیب‌های این شبکه قرار می‌گیرند.
ضمن آنکه با توجه به استقرار سرورهای شبکه‌های پیام رسان و به ویژه تلگرام در کشورهای خارجی عملا امکان مدیریت و کنترل بر روی آنها وجود ندارد. از این رو هیچ کس و ارگانی، هیچ ضمانتی برای حفاظت از اطلاعات و امنیت شبکه در دسترس کاربران نمی‌تواند بدهد! موضوعی که پلیس سایبری کشور نیز به آن اشاره کرده و اعلام می‌کند که به دلیل استقرار این سرورها در کشورهای بیگانه و چه بسا دشمن، امکان کنترل و مدیریتی بر روی محتوای شبکه و امنیت اطلاعاتی آن در حال حاضر وجود ندارد.
پلیس توصیه می‌کند کاربران باید حضور خود در شبکه‌های مجازی و به ویژه تلگرام را مدیریت کرده و از امنیت اطلاعات شخصی خود به شدت محافظت کنند. شیفته و معتاد این مار خوش خط و خال نشده و بدون اطلاعات قبلی و کافی در برخی سایت‌ها، کانال‌ها و شبکه‌های منحرف و ناشناس حاضر نشوند تا هدف گروه‌های مجرم و تبهکار «باسواد» سایبری و مورد سوء استفاده‌های جنسی و به دنبال آن بروز مشکلات خانوادگی، اخاذی‌های سیاسی و کلاهبرداری‌‌های اقتصادی قرار نگیرند.
جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش میدانی، شامل کلیه فعالان زن و مرد عرصه مطبوعات و روزنامه نگاران شهر تبریز در نظر گرفته شده که در بهار سال 1397، حدود 280 نفر تخمین زده می‌شود. (بر اساس آمار خانه مطبوعات استان) اما حجم نمونه آماری شامل یکصد نفر از خبرنگاران است که 50 نفر از آنان «زن» و 50 نفر بقیه «مرد» و به صورت تصادفی انتخاب شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که 94 درصد پاسخ دهندگان تحصیلات دانشگاهی (فوق دیپلم تا دکترا) دارند. بدین ترتیب چنین نتیجه‌گیری می‌شود که میزان تحصیلات جامعه خبری طی سال‌های اخیر، به طور قابل توجهی بالا رفته و این امر جای خوشوقتی و امیدواری است.
شاخصه دیگری که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفت، سن پاسخ دهندگان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که 60 درصد جامعه خبری استان در رده سنی 30 تا 40 سال قرار دارند و 30 درصد نیز زیر 30 سال سن دارند. به عبارت دیگر تقریباً 90 درصد جامعه خبری شهر تبریز را جوانان و افراد میانسال تشکیل می‌دهند.
تحصیلات
بررسی‌ها نشان می‌دهد که 94 درصد پاسخ دهندگان تحصیلات دانشگاهی (فوق دیپلم تا دکترا) دارند. بدین ترتیب چنین نتیجه‌گیری می‌شود که میزان تحصیلات جامعه خبری طی سال‌های اخیر، به طور قابل توجهی بالا رفته و این امر جای خوشوقتی و امیدواری است.
بر اساس یک تحقیق مطالعاتی که پیشتر در سال 1387 (حدود 10 سال پیش) انجام شده بود، 89 درصد پاسخ دهندگان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند.
این افزایش سطح تحصیلات دانشگاهی به ویژه در مقطع «کارشناس ارشد» بسیار محسوس و قابل توجه است. به گونه ای که 7/12 درصد در سال 1388 به 40 درصد رسیده است.[4]
رسانه، منبع درآمدی اکثر خبرنگاران
پرسشی که معطوف به درآمدها و هزینه‌های خبرنگاران باشد یکی دیگر از پرسش‌های این نظرسنجی بود. درآمدهای حاصل از کار رسانهای، منبع درآمد 70 درصد جامعه خبری است و این در حالی است که تنها 30 درصد خبرنگاران و فعالان رسانهای، منبعی غیر از کار رسانه را به عنوان منبع درآمد اصلی خود معرفی کردند.
عضویت در شبکه‌های اجتماعی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که 96 درصد پاسخ دهندگان حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام، واتس آپ و اینستاگرام هستند.
میزان حضور روزانه در شبکه‌های اجتماعی
این تحقیق نشان می‌دهد که 73 درصد پاسخ دهندگان در هر شبانه روز بیش از یک ساعت در شبکه‌های مجازی حضور فعال دارند. جالب‌ترین بخش این پرسش این است که 23درصد پاسخ دهندگان روزانه بیش از دو ساعت در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند!
تردیدی نیست که این میزان حضور در شبکه‌های اجتماعی تا چه اندازه می‌تواند بر روابط اجتماعی و خانوادگی خبرنگاران تاثیر بگذارد. آمارهای دیگری از مطالعات صورت گرفته در سطح کشور نشان می‌دهد که میان حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی با بروز اخلال و تنش در روابط اجتماعی و خانوادگی رابطه مستقیم و تاثیرگذاری وجود دارد. به عبارت دیگر، هر چه یک کاربر فضای مجازی بیشتر در شبکه‌های مجازی حضور یافته، اختلافات خانوادگی، سردی روابط اجتماعی و خانوادگی بیشتر خود را نشان داده است.
بزرگ‌نمایی کاذب در مورد تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی پیشرفت کار رسانهای
هر چند 55 درصد پاسخ دهندگان تحقیق، اعلام کرده‌اند که حضورشان در شبکه‌های اجتماعی به ویژه تلگرام و اینستاگرام، بر کار حرفه ای آنها و پیشرفت شان تاثیر مثبت گذاشته اما در نقطه مقابل 45 درصد نیز، حضورشان در شبکه‌های اجتماعی را در پیشرفت شغلی‌شان بی‌تاثیر دانسته‌اند با لحاظ همان میزان 55 درصد می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که در مورد «تاثیر مثبت شبکه‌های مجازی بر روی فرآیند شغلی و صنفی رسانهای» بزرگ نمایی صورت گرفته و تنها کمی بیش از نصف فعالان رسانهای، تاثیرتلگرام و اینستاگرام را مثبت و خوشبینانه ارزیابی کرده‌اند.
میزان رضایت یا نارضایتی از تعداد گروه‌ها و پیام‌های شبکه‌های مجازی
با وجودی که اغلب خبرنگاران (96 درصد) در شبکه‌های مجازی عضو هستند اما پاسخ ها نشان می دهد که 80 درصد آنها، از کثرت گروه‌ها و کانال‌ها و پیام های زیاد آنان خسته می شوند! 20 درصد پاسخ دهندگان تعداد گروه‌ها و پیام‌های آنان را مناسب توصیف کردند.
تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی بنیان خانواده‌ها و روابط اجتماعی
یافته های این تحقیق نشان می دهد که باوجود رویکرد و علاقه خبرنگاران برای استفاده از این شبکه ها، آنها خود بر این باورند که فضای مجازی و اشتغال آن به استفاده از تلگرام و اینستاگرام، سبب شده تا از خانواده و روابط اجتماعی شان غافل شوند. در همین رابطه 90درصد آنها به صراحت اعلام کرده‌اند که توسعه و استفاده عادت گونه از شبکه‌های مجازی موجب تضعیف بنیان خانواده‌ها و روابط اجتماعی می‌شود.
خبرنگاران تبریز، بیشتر در چه گروههایی عضو هستند؟
همان گونه که انتظار می‌رفت 100 درصد خبرنگاران اعلام کردند که هدف، انگیزه و رویکرد اصلی آنها برای حضور در شبکه‌های اجتماعی، عمدتاً «خبر» و گزارش های خبری روز است. در کنار موضوعات خبری، گروههایی با محوریت فرهنگی و ادبی (80درصد)، گروه‌های دوستانه و خانوادگی (45 درصد) و سوژه های سیاسی(45 درصد) عمده‌ترین گروه‌های مورد علاقه خبرنگاران بودند. گروه‌هایطنز و سرگرمی (10 درصد)، اقتصادی (15 درصد) و ورزشی (15 درصد)، گروههایی بودند که خبرنگاران برای حضور در این گروه‌ها علاقه کمتری نشان دادند.
نارضایتی 40 درصدی خانواده‌ها از حضور خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی!
جالب‌ترین بخش پرسش‌ها، واکنش خانواده خبرنگاران به موضوع حضور فعالان رسانهای در شبکه‌های اجتماعی بر می‌گردد.
تنها 32 درصد خبرنگاران مدعی شده‌اند که خانواده آنها از حضورشان در شبکه‌های مجازی راضی هستند! البته این سوال باید از خانواده خبرنگاران پرسیده می شد. در این صورت،قطعاً جوابهای جالب و چه بسا متفاوت تر و واقع بینانه‌تری را شاهد بودیم. اما در وضعیت فعلی هم، حضور چندین ساعته خبرنگاران در شبکه های اجتماعی نشان می‌دهد که آنها به نارضایتی خانواده هایشان از حضور مستمرشان در شبکه های مجازی معترف هستند.
در همین رابطه 40 درصد خبرنگاران به صراحت اعلام کرده اند که خانواده آنها، از حضورشان در تلگرام و اینستاگرام و… ناراضی هستند و تنها 28 درصد خانواده خبرنگاران (بنا به ادعای خود خبرنگاران) نسبت به حضور عضو خبرنگار خانواده‌شان بی‌تفاوت بودند.
هیچ یک از پرسش شوندگان نخواسته اند تا این نارضایتی خانواده‌ها را با عبارت و انتخاب گزینه « به شدت ناراضی» نشان دهند اما بررسی تحلیلی این آمار نشان می دهد که خبرنگاران هم از رضایت خانواده‌هایشان برای حضور آنها در شبکه‌های اجتماعی و تلگرام و اینستاگرام و… اطمینان ندارند.
تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی کار رسانه‌ها
توسعه شبکه‌های اجتماعی، به گواه همه کارشناسان رسانه و مطالعات اجتماعی و حتی مردم عادی تاثیرات عمده‌ای بر روی کار رسانه‌های مکتوب یا الکترونیکی گذاشته است. اغلب خبرنگاران نیز متفق القول هستند که پیدایش جبهه‌گیری شبکه‌های اجتماعی تاثیرات متفاوتی بر رسانه‌های سنتی (روزنامه‌ها) و مدرن (خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری) گذاشته است.
تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی رسانه‌های مکتوب
54 درصد خبرنگاران معتقدند که شبکه‌های اجتماعی، بر روی کار رسانه‌های مکتوب (روزنامه‌ها) تاثیر زیادی دارند با این تفاوت که 24 درصد آنها این تاثیرگذاری را مثبت ارزیابی کرده و در نقطه مقابل 30 درصد نیز نسبت به تاثیر آنها بدبین هستند.
30 درصد خبرنگاران معتقدند که توسعه شبکه‌های مجازی (تلگرام و اینستاگرام و…) تاثیر منفی زیادی بر روی کار رسانه‌های مکتوب داشته و 15 درصد نیز هر چند این تاثیر را منفی ارزیابی کرده‌اند اما این تاثیر را اندک توصیف کرده‌اند. با این حال، 51 درصد خبرنگاران نیز، توسعه و همه‌گیری شبکه‌های اجتماعی را در کار رسانه‌های مکتوب بی‌تاثیر و یا با تاثیرات اندک ارزیابی کرده‌اند.
تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی رسانه‌های فضای مجازی و دیجیتال
تقریباً نیمی از خبرنگاران، میزان این تاثیرگذاری را «زیاد» توصیف کرده‌اند. با این تفاوت که 40 درصد از پاسخ دهندگان، این تاثیرات را مثبت ارزیابی کرده و تنها نگاه 10 درصد خبرنگاران به این تاثیرات منفی بوده است.
در کنار آن، 50 درصد نیز معتقدند که توسعه شبکه‌های اجتماعی یا تاثیر چندانی بر روی کار خبرگزاری‌ها ندارند و یا این تاثیر بسیار اندک خواهد بود.
نتیجه‌گیری
بررسی ها نشان می دهد با وجودی که خبرنگاران دلبستگی زیادی به شبکه‌های مجازی پیدا کرده‌اند اما در عین حال این واقعیت را قبول کرده‌اند که این شبکه‌های مجازی، با روحیه و علایق آنها تطابق ندارد اما از روی عادت به سوی این شبکه‌ها کشیده شده‌اند.
در سوی دیگر آنها اقرار کرده‌اند که خانواده‌های آنها از حضور عضو خبرنگار خانواده‌شان در این شبکه‌ها به شدت ناراضی هستند. همین امر سبب می‌شود تا با وجود همه مزایا و محاسنی که حضور در این شبکه‌ها برای موقعیت شغلی آنها دارد، با این حال از نظر روابط خانوادگی و ارتباطات اجتماعی، این شبکه به عنوان تهدید بالقوه عمل کند.
از این رو جامعه شناسان و کارشناسان اجتماعی در کنار مدیران ارشد جامعه باید با همفکری و هم‌افزایی، نسبت به بررسی همه ابعاد موضوع گسترش شبکه‌های اجتماعی در جامعه ایرانی و به ویژه خانواده‌ها و نیز نقش آن در کار رسانه‌ها بپردازند و با شناسایی نقاط ضعف و تهدیدهای این مهمان ناخوانده، از این فرصت طلایی برای بهبود شرایط اقتصادی جامعه، رونق کسب و کار، متعادل کردن ارتباطات انسانی، گسترش روابط عاطفی اعضای خانواده‌ها و در نتیجه تحکیم بنیان‌های خانوادگی استفاده کنند. بدیهی است بی‌توجهی به این مولفه‌ها، می‌تواند جامعه سنتی در حال گذار ایران را با چالش‌های عمده و جبران ناپذیری روبه‌رو سازد.
_ منابع
_ بررسی نگرش دست اندرکاران روزنامه نگاری شهر تبریز نسبت به قومیت گرایی در مطبوعات محلی ( پایان نامه کارشناسی ارشد محمد خوش نیت)
گزارش «تکنولوژی‌های تبلیغاتی در ایران/ تکراسا : https://goo.gl/4oaltk
_ شفقنا / سودابه رادفر / سخنران پنل دوم نخستین جشنواره زن، خانواده و رسانه
_ نتایج نظر سنجی ایسپا
_ سایت دانا
_ خبرگزاری های شبستان، تسنیم، مهر ، ایسنا و ایرنا
_ اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU)
_ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)
_ پژوهشگاه فضای مجازی کشور
_ گزارش مجمع جهانی اقتصاد
_ ستاد خبری وزارت اطلاعات
_ هفته نامه: ایست رسانه ای
_ سازمان فن آوری اطلاعات ایران
[1]- هفته نامه ایستا رسانه ای
[2]- منبع: پژوهشگاه فضای مجازی
[3]- خبرگزاری شبستان
* دانشجوی دکتری رشته ارتباطات
