گفتگو از : آناهیتا رحیمی
آذرقلم: خانواده همانند یک نهاد می‌باشد که روابط موجود در آن به خصوص روابط والدین با فرزندان، مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین مسئله در آن می‌باشد که رشد مطلوب و سالم فرزندان، بهترین نتیجه ارتباط مؤثر و مطلوب والدین با فرزندان است. می‌توان ادعا کرد که از مهم‌ترین و تأثیر گذارترین مسائل در حریم خانواده، رابطه‌ی متقابل والدین و فرزندان می‌باشد. آگاهی و شناخت عمیق از چگونگی این روابط می‌تواند والدین را در پرورش شخصیت سالم فرزندان در خانواده هدایت کند و روش‌های مناسب و مؤثر را پیش روی آنان قرار دهد.
اغلب والدین از آگاهی و چگونگی نحوه رفتار صحیح با فرزندانشان برخوردار نیستند که این خود باعث برزو مشکلاتی در کانون خانواده می‌گردد. فرزندان در دوران زندگی خود مراحل مختلفی را طی میکنند که هر مرحله، نیازهای تربیتی خاصی را می‌طلبد. دوران نوجوانی، دوره‌ای است که دشواری‌ها و پیچیدگی‌های تربیتی بیشتر خود را بروز می‌دهد که گفته می‌شود بسیاری از مشکلات اخلاقی و رفتاری نوجوانان، ریشه در برخوردهای نامناسب والدین دارد.
زمانی که صحبت از روابط مطلوب و ایده‌آل میان والدین و فرزندان می‌گردد باید هر دو طرف را در نظر گرفت بدین گونه که فرزندان نیز باید تحمل نصیحت و پند و اندرزهای والدین را داشته باشند و زود جا نزنند. ایجاد روابط صمیمانه با فرزندان، باعث می‌شود که بسیاری از نیازهای فرزندان در درون خانواده برآورده شود که این خود باعث می‌گردد که محیط خانواده به محیطی ایمن و توأم با آرامش تبدیل شود که فرزندان در این کانون گرم خانواده بالطبع احساس امنیت و آرامش میکنند. یکی از مسائلی که در تربیت فرزندان حائز اهمیت است توانایی‌های آنان می‌باشد از این رو باید به فرزندان خود، اجازه دهیم تا همواره تصویری مثبت از خود ارائه دهند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: با فرزندانتان به عدالت رفتار کنید، همان گونه که دوست دارید دیگران در میانتان در نیکی و لطف به عدالت رفتار کنند.
حذف نکردن قدرت اختیار از زندگی فرزندان
روزنا اصغر نژاد، روانشناس بالینی تصریح کرد: در مورد رفتار صحیح والدین باید چند فاکتور مهم در نظر گرفته شود از جمله اینکه بسیار آرام و با ملاحظه با آنها برخورد شود و به تفکرات فرزندان ارزش داده شده و رفتارهای مثبت آنها تقویت شود و اختیار را از زندگی آنها حذف نکرد تا نوجوان حس بودن داشته باشد.همچنین باید مشکلات را از دید آنها در نظر گرفت و عدم کنترل مستقیم روی آنها داشت. در کل باید همراه بود نه یک ناظم!
وی خاطر نشان ساخت: والدین بدون توجه به شرایط سنی و تفاوت بین سن خود و روحیات خود و نوجوانان و همچنین بدون توجه به زاویه دید متفاوت فرزندانشان صحبت میکنند و فکر میکنند تجربیاتی که خود در گذر زمان بدست آوردند خاطر نشان ساخت باید نوجوانان بدون گذر زمان داشته باشند و انتظارات نامعقولی دارند.نوجوانان با یک تحول هورمونی جسمی و روانی مواجه شده اند که حس بزرگی از یک سو و عدم اتمام کودکی از یک سو آنها را حساس تر میکند و نیاز دارند باملاحظه تر با آنها برخورد شود.
تقویت مهارت فرزندان
اصغرنژاد با تاکید بر اینکه والدین باید بجای تکیه بر نکات منفی و برجسته کردن ضعفهای فرزندان ،نکات مثبت و مهارتهای فرزندانشان را تقویت کنند ادامه داد : چراکه فرزندان در این سن از استقلال لذت میبرند و والدین از این طریق می‌توانند به فرزندان نزدیکتر شوند. چون والدین بدون ملاحظه به شرایط و بدون توجه به سن و اقتضای زمان و تفاوت میان خود و فرزندان دوست دارند فرزند خود را طور که خود می‌خواستند و نتوانسند بتراشند،موفق نخواهند شوند.
وی افزود : چون علایق والدین و نوجوانان متفاوت است و بدنبال خواسته های خود میروند و تفکر سحرامیزی که در نوجوانان بوجود می آید که فکر میکنند هیچ اتفاق بدی اتفاق نمی افتد و این ریسک پذیری با عقاید والدین ناهموار است و باعث نصیحت فرزندان می‌شود که بدنبال آن مقاومت اتفاق می افتد.
دست یافتن به یک هویت یکپارچه
این روانشناس بالینی اذعان داشت : چون نوجوانان در این مرحله با توجه به تغییرات فیزیکی و روانشناختی و بدنبال آن تغییر در روابط اجتماعی از تجربه کردن لذت میبرند تا بتوانند از بین هویتها و الگوهای متنوع به هویت یکپارچه ای دست پیدا کنند و در این مسیر احتمال خطا وجود دارد چراکه حس ریسک پذیری نوجوان باعث نصیحت والدین می‌شود و دوست دارند فرزندان راه را بدون تجربه کردن رد کنند که این کار منجر به نفرت فرزند می‌شود چراکه اختیار را از دست می‌دهند.
اصغر نژاد در پایان تصریح کرد : والدین بجای قضاوت باید با ارزش گذاشتن بر روی تصمیمات فرزندانشان صحبت کنند و اجازه اشتباهات کوچک را بدهند و به اصطلاح کنترل غیر مستقیم روی فرزندان داشته باشند چراکه کنترل مستقیم از دید نوجوان آزاردهنده تعبیر می‌شود .نوجوان باید با خطرهای کوچک مواجه شوند و والدین نباید مانع برخی تجربیات شوند و با دادن آگاهی به جای گرفتن اختیار ،انتخاب درست را پی ریزی کنند.
روابط موزائیکی
امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس مطرح کشور در خصوص رابطه‌ی مطلوب بین والدین و فرزندان گفت: اصطلاحی که در رابطه با روابط بین والدین و فرزندان به کار گرفته‌ام و معتقدم که بسیار جا افتاده است روابط درون خانواده، تحت عنوان روابط موزائیکی است. از مدت‌ها قبل روابط درون خانواده بین والدین، فرزندان و افراد خانواده با یکدیگر از حالت معنوی خارج شده و روابط درون خانواده، یک روابط موزائیکی است. منظور از روابط موزائیکی این است که درست مثل موزائیک‌های کف اتاق، کنار هم هستند ولی با هم نیستند و همدیگر را درک نمی‌کنند. احساسات، خواسته‌ها و عواطف یکدیگر را درک نمی‌کنند.
وی عوامل متعددی را مسبب این امر دانست و افزود: عاملی که اخیراً ضربه‌‌ی بدی وارد کرده تلفن همراه می‌باشد بدین گونه که تلفن همراه به جای اینکه فاصله‌ها را نزدیک کند افراد را در درون خانواده و حتی جمع، از یکدیگر دور ساخته است. روابط معنوی که قبلاً وجود داشت، اقتدار پدر و مادر که البته منظور از اقتدار قدرت نیست بلکه حرف شنوی می‌باشد وجود ندارد.
این جامعه شناس ادامه داد: از کارهایی که پیشنهاد می‌کنم والدین به خصوص مادر انجام دهند این است که همه سر یک سفره غذا بخورند و به خصوص پدر، علاوه بر رابطه‌ی پدر- فرزندی، روابط احترام آمیز و حرف شنوی داشته باشند و تصمیمات به طور جمعی گرفته شود و والدین از اینکه تصمیم خود را بگیرند و سعی در تحمیل تصمیم خود به صورت اجبار داشته باشند پرهیز کنند. سعی کنند زمانی که در کنار هم هستند از اینکه هر کس مشغول در کار خود باشد اجتناب کنند.
فروریختن اقتدار، حرمت و روابط معنوی در جامعه
قرایی مقدم با تأکید بر اینکه باید فرزندان خود را مسئولیت پذیر و وظیفه مدار تربیت کنیم خاطر نشان کرد: همواره سعی کنیم سر یک سفره غذا بخوریم، با یکدیگر تبادل نظر داشته باشیم و حرمت‌ها را رعایت کنیم، تمامی این عوامل، روابط معنوی است که متأسفانه در جامعه ما چه شهری و چه روستایی فرو ریخته است و در نتیجه کار بسیار سختی است و همین اساس شده است که امروزه طلاق، ازدواج‌های نادرست بالا رفته و هم چنین احترام ها فرو ریخته است.
نقش اساسی خانواده
وی با اشاره بر اینکه خانواده، نقش اساسی درجامعه دارد اذعان داشت: از طریق رسانه و برنامه‌ها باید اقتدار و احترام پدر و مادر را به جامعه بازگردانیم، فرزندان خود را وظیفه مدار و مسئولیت پذیر تربیت کنیم.
والدین نیز باید به فرزندان خود احترام بگذارند، حرف‌های آنان را بشنوند و روابط خود را بهبود بخشند. به خصوص مادر که محرم اسراردر خانواده است و نقشی بسیار بی بدیل دارد نیز باید مشکلات فرزندان خود را بشنود.