[vc_row][vc_column][vc_column_text]آذرقلم: هاشمی رفسنجانی هرچند اصالتاَ کرمانی بوده و در تهران و اصفهان طرفداران وفادار و جان نثاری داشت اما آذربایجان هم خاستگاه مهم بخشی از حامیان و مریدان اش بوده و هست. هنوز هم مردم تبریز و آذربایجان از خدمات بی نظیر استاندار دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی به نیکی یاد می کنند.
علی عبدالعلی زاده، استاندار وقت آذربایجان، درویش زاده، شهردار اسبق تبریز، جبارزاده (نماینده اسبق مردم تبریز در مجلس و استاندار سابق و معاون سیاسی فعلی وزارت کشور) و جمع دیگری از مدیران اقتصادی و سیاسی در حلقه مریدان و حامیان هاشمی رفسنجانی قرار داشتند. حتی در بخش خصوصی و شرکت های بزرگ و کوچک هم، مردانی بودند که همیشه مدافع و تمجیدگر رویکردهای هاشمی رفسنجانی در عرصه سیاست و اقتصاد بودند. هنوز هم برخی از مدیران آن دوران در مصدر و راس کار قرار دارند و از آن مقطع به عنوان دوران طلایی آذربایجان و شکوفایی اقتصاد و صنعت آذربایجان یاد می کنند. دوره ای که بیشتر به دوران « ظهور و بروز تکنوکرات ها و یقه سفیدها» معروف است!
ذهنیت متفاوت آیت ا… از تبریز: ده بزرگ یا شهری مدرن و بزرگ؟1
ماجرای استقبال متفاوت مردم آذربایجان از سفر ریاست جمهور وقت ایران به آذربایجان شرقی یکی از خاطرات شیرین مردم است. می گویند در سفر اول او که با سال های اول آغاز به کار هاشمی در پست ریاست جمهوری مصادف گردید با استقبال چندانی از سوی مردم مواجه نشد و روایت می کنند که او از این بی عنایتی دلخور گرددید. حتی نقل می کنند که او از تبریز با نامی تحقیر کننده ( ده بزرگ ) یاد کرده است که البته بعدها این روایت تکذیب شد.
اما وقتی علی عبدالعلی زاده در راس استانداری قرار گرفت و با مدیریت جهادی خود سرمنشا خیلی از اقدامات شگرف اقتصادی و عمرانی و تبلیغی گردید، در سفر دوم هاشمی رفسنجانی به این خطه، مردم استقبال خوبی از وی کردند و سبب شد تا او بارها زبان به تمجید از آذربایجان و تبریز و مردمش باز کند. حتی نقل می کنند که رضایت او از این استقبال و خونگرمی مردم آذربایجان سبب شد تا اعتبارات بیشتری برای فعالیت های اقتصادی و عمرانی آذربایجان شرقی اختصاص یابد. تا جایی که یکی از جملات و تعابیر هاشمی رفسنجانی از توصیف تبریز بر پیشانی قدیمی ترین زیرگذرهای تبریز نقش بست که:تبریز شهر بزرگ و مدرنی شده است مخصوصا با این خیابان ها و زیرگذرها …»
اشاره هاشمی به اوج گیری فعالیت های عمرانی در این شهر بود که در راس آن زوج موفق «عبدالعلی زاده – درویش زاده» قرار داشتند. در روزگاری که به غیر از تهران و آن هم به صورت محدود و در گذشته های دور، اصل احداث تقاطع های غیرهمسطح در دستور کار مدیریت شهری و مدیریت استانی قرار نداشت، با ابتکار عبدالعلی زاده و درویش زاده چندین زیر گذر و روگذر در مراکز پرتردد شهر احداث گردید و چهره این شهر را عوض کرد. احداث این همه تقاطع غیرهمسطح هم چشم رییس جمهور وقت را در سفرش به تبریز گرفت و او این عبارت و جمله ماندگار را در توصیف تبریز به کار برد.
اگر تبریز را هم مانند حلبچه بمباران شیمیایی می کردند…!
در شبکه های مجازی فیلم و ویدیویی از سخنرانی هاشمی رفسنجانی منتشر شده که آن مرحوم با نگاهی نگران به دلایل پذیرش قطعنامه 598 و نقش اش در پایان دادن به جنگ، از نام «تبریز» هم یاد می کند. هر چند مخالفان هاشمی، از این فیلم با عنوان نوشاندن جام زهر به حضرت امام توسط هاشمی یاد می کنند اما هاشمی در این ویدیو، به واقعیت تلخی اشاره دارد. او پایان دادن به جنگ را از افتخارات خود می داند و می گوید:
«از قضا آن چیزی که شما از آن با عنوان جام زهر یاد می کنید جزو افتخارات ماست. بچه های ما مثل برگ خزان زمین می ریختند» او در ادامه در بخش دیگری از این فیلم می پرسد: «اگر یکی از آن بمب هایی را که در حلبچه ریختند (بمباران شیمیایی) در تبریز می انداختند چه اتفاقی می افتاد؟ چه می کردیم؟! برای عراق هم مثل آب خوردن بود.» و در ادامه به نقل از امام خمینی (ره) نقل می کند: «دو سه ماه بعد از توقف جنگ، ایشان به من گفتند: آن روز جام زهر تلخ بود برای من اما امروز می بینم خیلی هم شیرین بوده است و آن را همان روز در خاطراتم نوشتم.»
طرح این سوال و افشای برخی از ناگفته های جنگ و نام بردن از تبریز، نشان می دهد که هاشمی اسراری را در مورد جنگ و احتمال بمباران شیمیایی تبریز در سینه داشت که تنها به گوشه ای از آن اشاره می کند. او با یاد کردن از تبریز در این بخش از سخنرانی اش نشان می دهد که تبریز و آذربایجان چه قدر برای او اهمیت داشته است.
علاقه مردم و مسئولان به شهردار شدن فرزند هاشمی در تبریز
مردم تبریز و مدیران آن، چنان از خدمات هاشمی رفسنجانی در متحول کردن چهره این شهر خاطرات خوش داشتند که در مقاطع مختلف، از نام پسر ارشد او یعنی «محسن هاشمی رفسنجانی» به عنوان کاندیدای تصدی پست شهرداری تبریز نام می بردند.
ماجرای نماینده اصلاح طلب تبریز و هاشمی رفسنجانی
خط تخریب هاشمی در آذربایجان و تبریز، توسط یکی از کاندیداهای اصلاح طلب نمایندگی مجلس ششم رقم خورد. این نماینده، در مصاحبه مفصل خود با عنوان «از بهرمان رفسنجان تا تبریز آذربایجان» که با یکی از نشریات تبریز انجام داد، با انتقاد تند از رویکرد های او و حمله به هاشمی رفسنجانی، سیاست های او در قبال آذربایجان را زیر سوال برد و از قضا از قبَل این مصاحبه، رای بالایی هم آورد. هر چند که بعدها این حمله و انتقاد از هاشمی از سوی آن نماینده اصلاح طلب ادامه نیافت و با تغییر جبهه و آهنگ رویکرد سیاسی کشور، فتیله انتقادات از هاشمی در استان ما هم پایین آمد. هر چند که گروه دیگری منتسب به اصولگرایان و حامیان احمدی نژاد در استان، خط حمله و تخریب هاشمی را در جلسات، محافل و تجمعات و برخی از رسانه های خود دنبال کردند.
این نماینده حتی بعد از رد صلاحیت هاشمی از سوی شورای نگهبان در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 92، به دیدار آیت ا… رفته و از او تمجید می کند.
اکبر اعلمی در این باره گفته: «در این دیدار صمیمانه نکات و پیشنهاداتی را با ایشان در میان گذاشتم؛ از جمله اینکه وضع امروز ما نتیجه و محصول تصمیمات و رفتارهای دیروز همه ماست و در گذشته اشتباهات زیادی رخ داده و در نتیجه لازم است منصفانه نسبت به نقد آن اقدام و از اشتباهات گذشته اعلام برائت شود.»
وی در این دیدار پیشنهاد تشکیل حزبی فراگیر را به هاشمی رفسنجانی ارائه کرد و خطاب به او گفت: با رد صلاحیت شدن از سوی شورای نگهبان، شما عاقبت به خیر شدید و برای شما فرصت و ظرفیت جدیدی در میان بسیاری از مردم حتی و منتقدان سابق شما ایجاد شد و در نتیجه هم‌اکنون می‌توانید در چارچوب قانون اساسی موجود، اصلاحات مورد نظر مردم را مطرح و به شیوه‌های مختلف آن را پیگیری کنید و لذا پیشنهاد می‌کنم که با تشکیل یک حزب فراگیر از فرصت ایجاد شده در جهت پیشبرد حقوق و منافع مردم حداکثر استفاده را ببرید.
همین فعال سیاسی که روزی از منتقدان سرسخت او بوده اکنون از آیت الله می خواهد که باز هم به تبریز بیاید و می گوید: شما مسئولیت مجمعی را عهده دارید که باید مصلحت نظام را کشف کند و اگر مصلحت نظام را مساوی با مصالح کشور و ملت بدانید لازم است در قالب سفرهای استانی بدون تشریفات مرسوم و پرهزینه و انجام دیدارهای بی‌پیرایه با اقشار مختلف مردم به کشف مصالح مردم و کشور بپردازید و در این مورد پیشنهاد می‌شود اولویت اول را به سفر به استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان و … بدهید!
رفسنجانی، کارگزاران و تبریز
حزب کارگزاران» را باید یکی از نقاط عطف تاریخ سیاسی ایران دانست. به لحاظ اینکه در سپهر سیاسی آن زمان یعنی در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد و در آن بحبوحه تنش ها و چالش های سیاسی، رفسنجانی دست به کاری زد که فارغ از عملکرد صحیح یا غلط آن در سال های بعد خود یک حرکت ارزشمند برای سیر سیاسی ایران بود. تشکیل حزب کارگزاران، و رویکرد و تاکید دولت او به تحزب گرایی می توانست برای آینده به منزله هوای تازه باشد. و دیدیم که بعد از این حزب، احزاب دیگری نیز تشکیل شدند.
حزب کارگزاران سازندگی معروف به جناح راست مدرن توسط ۱۶ نفر از اعضای هیئت دولت هاشمی رفسنجانی، در آذر ۱۳۷۴ خورشیدی و توسط محفلی از مدیران تأسیس شد که اغلب از ۳ استان کشور برخاسته بودند؛ کرمان، اصفهان و یزد. اما در ترکیب شورای مرکزی این حزب یک چهره نام آشنای آذربایجانی نیز به چشم می خورد: اسماعیل جبارزاده! نماینده وقت مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی که بعدها به سمت های دیگری نیز رسید. در آن دوران معروف به دوره «یقه سفیدها» یا تکنوکرات ها، مردان سیاسی و اجرایی بسیاری نیز در آذربایجان شرقی به حزب کارگزاران که هاشمی رفسنجانی پدر معنوی آن شناخته می شد پیوستند. هنوز هم این حزب در آذربایجان شرقی طرفداران پرو پا قرصی دارد.
به عنوان مثال رییس شورای حزب کارگزاران سازندگی آذربایجان‌شرقی، حزب کارگزاران و تشکیلات آن را منتسب به هاشمی رفسنجانی دانسته و از او به نیکی یاد می کند.
حبیب زمانی با اشاره به اینکه اوایل دهه 70 حزب کارگزاران تشکیل شد و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی آثار و خدمات بسیار زیادی داشتند، می افزاید: یکی از یادگارهای ایشان ایجاد همین تشکل و کارگزاران سازندگی بود که به حق ایده‌های ایشان چراغ راهنمای ما بود و شوراها خط فکری این عالم را دنبال می‌کنند.
زمانی با بیان اینکه در هر زمان که در تنگنای سیاسی قرار می‌گرفتیم؛ از آیت‌الله رفسنجانی یاری می‌جستیم.
با این حال، هاشمی در کنار طرفداران سرسخت خود در آذربایجان، منتقدان تندی نیز داشت که نمونه آن اکبر اعلمی نماینده اصلاح طلب مجلس ششم بود . اما و در زمان کنونی نیز برخی مدیران و نمایندگان از منتقدان سرسخت او هستند. علیرضا بیگی استاندار اسبق آذربایجان شرقی نمونه ای از آنهاست . او با وجودی که در سال 68 به ریاست جمهوری هاشمی رای داد اما بعدها از او و رویکردش فاصله گرفت و به دولت احمدی نژاد پیوست.
بیگی نماینده فعلی مردم تبریز می گوید: ما هاشمی رفسنجانی را فرمانده جنگ می شناختیم. هاشمی امروز با هاشمی ۶۸ متفاوت است!
او معتقد است:در دوره دوم دولت سازندگی برخی شکاف ها شکل گرفت که باعث شد تا مردم رویگردان شوند و دولت اصلاحات رأی آورد!
ادای احترام هاشم زاده هریسی به هاشمی رفسنجانی:
آیت الله هاشم زاده هریسی عضو مجلس خبرگان هم در زمره روحانیونی است که همواره از رفسنجانی به نیکی یاد کرده است. او در رابطه با حملات فزاینده به آیت الله هاشمی پس از درگذشت وی می گوید: کسانی که پشت سر مردگان بدگویی می کنند، اهل عقده اند و عقده های خود را با بدزبانی می گشایند اما هر چقدر هم که بد بگویند، یقین بدانند به زیان خودشان است.
نماینده دوره‌های سوم و پنجم مجلس شوری اسلامی به شدت از تخریب کنندگان آیت الله انتقاد کرده و می گوید: افرادی که پس از فوت یک نفر بدگویی می کنند، بدانند که این کارها خلاف شرع و اخلاق است!
نماینده آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری به دفاع جانانه از هاشمی می پردازد و می گوید: مرحوم هاشمی نه برای مقام و موقعیتش و نه هیچ عنوانی نزد مردم با عزت شد. همه احترامات تنها برای شخصیت خودش بود. همین شخصیتی که بارها مورد تهمت و بدگوئی واقع شده بود و مظلومیتش تاثیر گذار شد.
مجتهد شبستری و هاشمی رفسنجانی:
امام جمعه سابق تبریز را باید در زمره یکی از ائمه جمعه به شدت اصولگرای کشور قلمداد کرد. رویکردهای تند او نسبت به اصلاح طلبان، احزاب و دولت تدبیر و امید روحانی بر کسی پوشیده نیست. به این ترتیب انتظار می رفت که او نیز در زمره یکی از منتقدین تند هاشمی رفسنجانی باشد. اما مجتهد شبستری در این زمینه خیلی خوددار بود. هر چند تصاویر زیادی از همنشینی این دو آیت الله در عرصه رسانه وجود ندارد اما به نظر می رسد این دو همیشه احترام هم را حفظ می کردند. مجتهد شبستری و هاشمی رفسنجانی روزگاری در جامعه روحانیت مبارز و قبل از آنکه شاخه ای به نام روحانیون مبارز و حزب کارگزاران تشکیل شود با هم در یک مرام و ایده سیاسی بودند. شاید همین دوستی قدیمی سبب شده بود تا امام جمعه تبریز در میان همه حملات و انتقادات تند خود از جناح مقابل نوک تیز حمله اش را بیشتر به سمت دیگر شخصیت های سیاسی نشانه گیری کند تا هاشمی رفسنجانی! به عبارت دیگر رابطه این دو شیخ را باید در حد معتدل و در حد «سلام و علیکی از دور!» قلمداد کرد. نه دوستی نزدیک و نه دشمنی دیرین! بهترین تعبیر برای روابط سیاسی این دو آیت الله می تواند باشد.
پزشکیان؛ در حق «هاشمی رفسنجانی» جفا شد
نایب رییس فعلی مجلس هم معتقد است در حق «هاشمی رفسنجانی» جفا شد و گروه های تندرو جریان های مختلف سیاسی به ناحق با او رفتار کردند.
مسعود پزشکیان نماینده مردم تبریز که در دوران هاشمی رفسنجانی یکی از مدیران ارشد استان آذربایجان شرقی بود به نقل خاطرات دوران دانشجویی خود در زمان دولت اول هاشمی و دوران کاری کوتاه خود مقارن با اواخر دولت دوم سازندگی می پردازد و خاطرنشان می کند که با وجود انتقادهایی که به سیاست های تعدیل اقتصادی و سیاسی هاشمی داشته اما شخصیت سیاسی وی را در خور توجه و تقدیر می داند.
پزشکیان به نقل روایتی از حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی در دانشگاه تبریز می پردازد و می گوید: یک روز آیت الله هاشمی را به دانشگاه ما – دانشگاه تبریز- دعوت کردند تا سخنرانی کنند. در نهایت مقرر شد در دانشکده ما – دانشکده پزشکی – سخنرانی کنند. همان زمان عده ای دانشجو بر سر در دانشگاه نوشته بودند “خوش آمد ما به رفسنجانی، مرگ بر رفسنجانی” است. به بچه ها گفتیم که چرا بدون هماهنگی هاشمی را به دانشکده ما آوردید. بچه های انجمن اسلامی گفتند که احتمال اذیت و آزار ایشان در دانشگاه شما کمتر از هر جای دیگر بوده است.
در روز سخنرانی هاشمی در دانشگاه ما از ابتدای جلسه گروه های چپ سخنرانی را به هم زدند و برخی با چوب هایی که به دست داشتند مراسم را متوقف کردند و جلسه را بر هم زدند. بعد از رفتن هاشمی تحصن ها آغاز شد و ۴۸ ساعت بعد حضرت امام پیامی دادند و در نهایت انقلاب فرهنگی شروع شد و دانشگاه ها بسته شد. به نوعی می توان گفت آغاز انقلاب فرهنگی در پی تهمت هایی بود که به آقای هاشمی نسبت می دادند.
پزشکیان می افزاید: در دو دولت سازندگی مخالف هاشمی را مخالف پیامبر می خواندند بعد از رحلت حضرت امام (ره) در دولت و در دوره ریاست جمهوری تعریف های تند و تیزی از ایشان می کردند نه آن تندروی ها علیه وی درست بود نه از این طرف این دست از تمجیدها.
پزشکیان معتقد است: هاشمی آن دوران و این دوران فرقی نمی کرد. هاشمی همان هاشمی بود. نگاه مردم متفاوت شده بود. عده ای در حق او ناجوانمردی کردند باز هم تاکید می کنم انتقادهایی در زمینه سیاست های رفتاری و اقتصادی دولت سازندگی بود اما هاشمی را نباید محدود به آن ها دید.
هاشمی رفسنجانی به نظر من یکی از شخصیت های سیاسی دلسوز انقلاب بود و نقش وی در سه برهه قبل، حین انقلاب و بعد از انقلاب غیرقابل انکار است. با تمام نقدهایی که به وی وجود دارد دلسوزی هاشمی برای انقلاب غیرقابل انکار است.
خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی از سفر به تبریز برای شرکت در جشن قطع رابطه با آمریکا در سال 1359
کتاب هاشمی رفسنجانی ، کارنامه و خاطرات 1359 ، انقلاب در بحران / تبریز دوشنبه ۲۵ فروردین ۱۳۵۹
برای شرکت در جشن و سرور مردم تبریز به مناسبت قطع رابطه با آمریکا و حضور در چند برنامه دیگر ]در تاریخ 25 فروردین 1359[ سفری به این شهر کردم.
در بعد از ظهر همین روز و طبق برنامه تنظیم شده، به تالار اجتماعات دانشکده پزشکی دانشگاه تبریز رفتم تا برای دانشجویان پیرامون مباحث ایدئولوژیکی و مبانی فکری اسلام صحبت کنم و به پرسشهای آنها پاسخ بدهم.
وقتی به دانشگاه رسیدم، به نظرم یک مقدار جو غیرعادی آمد، علاوه بر پلاکاردهای موافق و مخالف فراوانی که در خیابان‌های دانشگاه نصب شده بود، جمعیت فوق العاده متراکم و فشرده‌ای نیز در محل سخنرانی که گنجایش زیادی نداشت، جمع شده بودند و حتّی به زحمت توانستند برای من راهی باز کنند تا خود را به تریبون برسانم. احساس کردم مسئولان جلسه نگرانند و وضع تجهیزات صوتی هم خوب نیست و ظاهرآ در کارها اخلال شده است. اوضاع جلسه طوری بود که نشان می‌داد کسانی هستند که میل دارند چنین جلسه‌های برگزار نشود؛ ولی به هر حال مشغول صحبت شدم. زمانی که سخنرانی می‌کردم خبری نبود. سخنرانی البته کوتاه انجام شد، برای این که بیشتر می‌خواستم به سئوالات آنها پاسخ دهم.
پس از سخنرانی نوبت پاسخ به سؤالات رسید. با اینکه سئوالات زیادی کرده بودند آماده بودم که آنها را بخوانم و جواب بدهم، اما وقتی شروع کردم برای پاسخ گفتن، یک نفر بلند شد و گفت که سئوالاتم را کتبی نمی‌دهم آن را شفاهی مطرح می‌کنم و شما باید به سئوالات شفاهی من جواب دهید. پیش از این که من اظهار نظری بکنم، مسئولان جلسه گفتند که جلسه را نمی‌شود کنترل کرد و باید سئوالاتتان را بنویسید و بدهید. در این موقع عده‌ای به طرفداری از آن آقایی که می‌خواست سئوال، شفاهی باشد و یک عده‌ای هم به طرفداری از مسئولان جلسه بلند شدند و مشاجرات لفظی شروع شد و پیدا بود که در این جلسه صف‌بندی است و طبیعی نیست. حدود پانزده دقیقه صبر کردم، جو آرام نشد. اعلام کردم که می‌روم و حرکت کردم. جمعیت راه را باز کرد و من در میان جمعیتی که شعار الله‌اکبر می‌دادند، محیط را ترک کردم.
این رفتار گروهی از دانشجویان که عمدتآ هواداران مجاهدین خلق و کمونیستها بودند، موج انتقاد و مخالفت دانشجویان مسلمان و انجمن‌های اسلامی و جامعه روحانیت و عموم مردم را با آنها، در دانشگاه تبریز و خارج از آن گسترش داد تا آنجا که تجمعات اعتراضی زیادی را در دانشگاه و مساجد موجب شد.
آذربایجان آنچنان که باید پای کار انقلاب نیست!!! ( سفر اول)
به نقل از خاطرات استاندار وقت: علی عبدالعی زاده
ایشان می‌گفت طبق گزارشاتی که به من رسیده آذربایجان آنچنان که باید پای کار انقلاب نیست. تحلیل ایشان این بود که میان آذربایجان و انقلاب تنها یک پرده مانده است!!! البته این دیدگاه بیشتر ناشی از اطلاعات نادرستی بود که برخی نهادها به ایشان داده بودند. دلیل دیگر هم داشت و آن اینکه سال ۶۸ که آقای هاشمی رییس جمهور شدند نخستین سفر استانی را رفتند به آذربایجان شرقی. آن موقع تیم های حفاظت خیلی اختیارات داشته و اشتباهات زیادی در برنامه ریزی داشتند. اولا تاریخ سفر را اعلام نکردند و یک روز مانده به سفر آقای هاشمی تازه اعلام کردند که ایشان قرار است به آذربایجان بیایند. دوم اینکه مسیر استقبال را نیمه شب تغییر دادند و کسی در مسیر جایگزین به استقبال آقای هاشمی نیامده بود و مردم در مسیر قبلی برای استقبال رفته بودند. این برنامه ریزی غلط باعث شده بود که این فکر ایجاد شود که مردم از آقای هاشمی استقبال نکرده اند در حالی که اصلا برنامه استقبالی برای آقای هاشمی تدارک دیده نشده بود.
واکنش تلخ هاشمی به عقب ماندگی آذربایجان در پایان دوران ریاست جمهوری ( سفر دوم)
از خاطرات استاندار وقت: علی عبدالعلی زاده
مرحوم هاشمی هم در خاطرات خود سفر تبریز را این چنین روایت می کند:
به منزل آقای ملکوتی رفتیم. نماز و ناهار و استراحت و مطالعه تا ساعت سه ونیم انجام شد. تعداد زیادی از روحانیون هم بودند. همه جا در شهر، مردم به گرمی استقبال داشتند.به مصلای [امام‌خمینی] تبریز برای سخنرانی در اجتماع مردم رفتیم. جمعیت زیادی بود، ولی انتظار خودشان بیش از این بود. آقای ملکوتی صحبت کردند و سپس من صحبت طولانی داشتم . مصلی وسیع است، می‌گویند حدود شش هکتار.به استانداری برگشتیم. با نمایندگان استان جلسه داشتیم. آمار و ارقامی از محرومیت و عقب ماندگی استان دادند که برایم تعجب انگیز بود. نظرم این شد علاوه بر میراث شوم رژیم سابق، مشکلات جنگ و ضعف مدیریت‌ها وضع را چنین کرده که استان با این همه منابع طبیعی، در چنین وضعی باشد. در جلسه مدیران استان، همین نظر را به تلخی بیان کردم و خواستار تحول شدم .
آخرین سفر رسمی آیت الله به تبریز:
هاشمی رفسنجانی در کنار مجتهد شبستری، سبحان اللهی، فتح اللهی در دفتر قطار شهری تبریز
و نگارنده (خوش نیت) به عنوان خبرنگار
آخرین سفر رسمی مرحوم هاشمی رفسنجانی به تبریز در دوران استانداری سبحان اللهی و شهرداری عبادالله فتح الهی بود. او آن زمان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و در سفر به این شهر از چند طرح عمرانی این شهر مانند: آغاز به کار عملیات اجرایی قطار شهری تبریز، بزرگراه پاسداران و حتی وضعیت حاشیه نشینی تبریز بازدید کرد. پیشرفت های عمرانی و فیزیکی شهر در آن دوران نیز مورد تمجید آیت الله قرار گرفت.
هاشمی خوب، هاشمی بد!
اینکه آیا هاشمی رفسنجانی عدالت را بین استان های هم ردیف آذربایجان شرقی مانند کرمان، اصفهان و یزد و و .. از نظر رشد و توسعه و تخصیص اعتبارات ملی رعایت کرده یا نه، و اینکه آیا هاشمی رفسنجانی منشا اقدامات گسترده عمرانی و اقتصادی برای این خطه از کشور بوده یا نه، نیازمند تحلیل و بررسی کارشناسان این رشته است. اما بی تردید مردم آذربایجان، نگاه مثبتی به کارنامه و عملکرد هاشمی رفسنجانی به ویژه در دو دهه اخیر دارند.
هاشمی رفسنجانی در نهایت در دی ماه 1395 در تهران جان به جان آفرین تسلیم کرد و ایران و آذربایجان را با انبوهی از خاطرات تلخ و شیرین و گنجینه ای از اسرار و ناگفتنی ها تنها گذاشت.
باهم برخی از تصاویر هاشمی رفسنجانی در رابطه با آذربایجان را مرور می کنیم:
رفسنجانی در مراسم افتتاح پتروشیمی تبریز در دهه هفتاد
دیدار جمعی از فعالین سیاسی آذربایجان با هاشمی رفسنجانی در آخرین سال حیات آیت الله
